Gjetje të reja nga më shumë se dy dekada vëzhgimesh satelitore tregojnë se kontinentet e Tokës kanë humbur ujë të ëmbël në nivele të paprecedenta që nga viti 2002. Shkaktarët kryesorë janë ndryshimet klimatike, përdorimi i tepruar i ujërave nëntokësore dhe thatësirat ekstreme. Studimi, i botuar sot në Science Advances, paralajmëron për pasoja serioze në sigurinë e ujit, bujqësinë, rritjen e nivelit të detit dhe stabilitetin global.
Ekipi kërkimor raporton se zonat e thata në tokë po zgjerohen me një ritëm afërsisht dy herë më të madh se sipërfaqja e Kalifornisë çdo vit. Gjithashtu, zonat e thata po bëhen edhe më të thata me një ritëm që tashmë tejkalon ritmin me të cilin zonat e lagështa po bëhen më të lagështa—duke përmbysur modelet e hershme hidrologjike.
Implikimet negative për ujin e ëmbël janë tronditëse
75% e popullsisë botërore jeton në 101 vende që kanë humbur ujë të ëmbël gjatë 22 viteve të fundit. Sipas Kombeve të Bashkuara, popullsia e botës pritet të vazhdojë të rritet për 50 deri në 60 vitet e ardhshme—në të njëjtën kohë që disponueshmëria e ujit të ëmbël po zvogëlohet në mënyrë dramatike.
Studiuesit identifikuan llojin e humbjes së ujit në tokë, dhe për herë të parë, zbuluan se 68% e saj vinte vetëm nga ujërat nëntokësore—duke kontribuar më shumë në rritjen e nivelit të detit sesa shtresat e akullit në Grenlandë dhe Antarktidë.
“Këto gjetje dërgojnë ndoshta mesazhin më alarmues deri tani për ndikimin e ndryshimeve klimatike në burimet tona ujore,” tha Jay Famiglietti, studiuesi kryesor i studimit dhe profesor në ASU School of Sustainability. “Kontinentet po thahen, uji i ëmbël po zvogëlohet dhe rritja e nivelit të detit po përshpejtohet. Përdorimi i tepërt i ujërave nëntokësore mund të minojë sigurinë ushqimore dhe ujore për miliarda njerëz në mbarë botën. Ky është një moment për të gjithë—kërkohet veprim i menjëhershëm për sigurinë globale të ujit.”
Studiuesit analizuan më shumë se dy dekada të të dhënave nga misionet satelitore amerikano-gjermane GRACE dhe GRACE-FO, për të parë se si dhe pse ka ndryshuar ruajtja e ujit tokësor që nga viti 2002. Kjo përfshin të gjithë ujin në sipërfaqe dhe vegjetacion, lagështinë e tokës, akullin, borën dhe ujërat nëntokësore të ruajtura në tokë.
“Është befasuese sa shumë ujë jo i rinovueshëm po humbasim,” tha Hrishikesh A. Chandanpurkar, autori kryesor i studimit. “Ato si akullnajat dhe ujërat nëntokësore të thella janë si fonde kursimi të lashta. Në vend që t’i përdorim vetëm në kohë nevoje, si gjatë thatësirave të zgjatura, po i marrim të mirëqena.”
Pika e kthesës dhe përkeqësimi i tharjes kontinentale
Studimi identifikoi një pikë të dukshme kthese rreth viteve 2014–2015, gjatë një periudhe me “mega El-Niño”, ku ekstremet klimatike u përshkallëzuan, u rrit përdorimi i ujit nëntokësor dhe tharja kontinentale tejkaloi ritmet e shkrirjes së akullnajave dhe shtresave të akullit.
Gjithashtu, pas vitit 2014 u shfaq një luhatje e re gjeografike: zonat e thata kaluan nga hemisfera jugore në atë veriore, dhe e kundërta ndodhi me zonat e lagështa.
Një nga shkaktarët kryesorë të tharjes kontinentale janë thatësirat ekstreme që rriten në gjerësitë e mesme të hemisferës veriore, për shembull në Evropë. Në Kanada dhe Rusi është rritur shkrirja e dëborës, akullit dhe ngricave të përhershme, ndërsa në mbarë globin vazhdon shterimi i ujërave nëntokësore.
Katër rajonet kontinentale në mega-tharje përfshijnë:
- Amerikën e Veriut Jugperëndimore dhe Amerikën Qendrore: përfshin rajone të mëdha bujqësore dhe qytete si Phoenix, Tucson, Las Vegas, Los Angeles dhe Mexico City.
- Alaskën dhe Kanadanë Veriore: përfshin akullnaja alpine në Alaska dhe Kolumbinë Britanike, shkrirjen e borës dhe permafrostit në veriun kanadez, dhe tharje në zona bujqësore si Saskatchewan.
- Rusinë Veriore: me shkrirje të madhe dëbore dhe ngricash të përhershme në gjerësitë e larta.
- Lindjen e Mesme dhe Afrikën Veriore (MENA) dhe Pan-Eurasinë: përfshin qytete shkretinore si Dubai, Kajro, Bagdad dhe Teheran, rajone bujqësore si Ukraina, India Veriperëndimore, dhe Fusha e Kinës së Veriut, si dhe qytete si Barcelona, Parisi, Berlini, Dhaka dhe Pekini.
Vetëm tropikët janë bërë më të lagësht që nga viti 2002, diçka që nuk është parashikuar nga modelet klimatike të IPCC. Regjistrimet e vazhdueshme janë thelbësore për të kuptuar ndryshimet afatgjata në ciklin e ujit.
“Ky studim tregon sa të rëndësishme janë vëzhgimet e vazhdueshme të ujit tokësor,” tha Chandanpurkar. “Të dhënat GRACE po na lejojnë të shohim më qartë trendet afatgjata. Vëzhgime të tjera në terren dhe ndarja e të dhënave do të ndihmonin akoma më shumë për menaxhimin e ujit.”
Një thirrje globale për zgjim
Shkalla e paprecedentë e tharjes kontinentale kërcënon bujqësinë, furnizimin me ujë, biodiversitetin dhe stabilitetin global. Studimi thekson nevojën për kërkime të vazhdueshme dhe politika për menaxhimin strategjik të ujit.
“Ky kërkim ka rëndësi,” tha Famiglietti. “Ai tregon qartë se kemi nevojë urgjente për politika të reja dhe strategji menaxhimi të ujit nëntokësor në shkallë globale. Ndërkohë që përpjekjet për të zbutur ndryshimet klimatike hasin vështirësi, ne mund të veprojmë kundër tharjes kontinentale duke ruajtur ujin për brezat e ardhshëm.”
Studimi bën thirrje për veprim të menjëhershëm për të ngadalësuar dhe ndaluar shterimin e ujërave nëntokësore, për të mbrojtur burimet ekzistuese të ujit të ëmbël dhe për t’u përshtatur ndaj rreziqeve në rritje të mungesës së ujit dhe përmbytjeve bregdetare. Ai gjithashtu do të mbështesë një raport të ardhshëm të Bankës Botërore që do të shqyrtojë më tej këto gjetje dhe do të paraqesë zgjidhje të zbatueshme për krizën globale të ujit.
Raporti bazohet në mbi 22 vjet të dhëna nga misionet satelitore GRACE dhe GRACE-FO të SHBA-së dhe Gjermanisë dhe ofron analiza të hollësishme dhe ndarje rajonale të tendencave të tharjes, të cilat janë vërtetuar si të qëndrueshme pavarësisht ndryshimeve klimatike.
Nëse dëshiron një version më të shkurtuar ose për përdorim në prezantim, artikull ose video, më thuaj!
