Maqedonia e Veriut ndër vite pothuajse totalisht ka injoruar çdo rekomandim të OSBE-ODIHR për ndryshimet në Kodin Zgjedhor. Me ndryshimet e fundit në mars të vitit 2024, ky ligj ka pësuar regres dhe ka vështirësuar kandidimin e listave të pavarura përkundër paralajmërimit të ndërkombëtarëve. Gorjan Jovanovski nga lista e pavarur ‘Zelen Human Grad’ mban shpresë se Gjykata Kushtetuese do ta anulojë ligjin pasi vendi është në prag të zgjedhjeve lokale. Gjykata Kushtetuese për Portalb-in konfirmoi se seanca kur pritet të vendoset për këtë do të mbahet më 30 prill, shkruan Portalb.mk.
Më 23 shtator të vitit 2024 OSBE-ODIHR kishte publikuar gjithsej 25 rekomandime për ndryshime në Kodin Zgjedhor. Portalb-i analizoi se sa prej tyre janë realizuar.
Përgjigja e shkurt: Vetëm një prej dhjetëra rekomandimeve është plotësuar tërësisht, një rekomandim pjesërisht ndërsa një ka përkeqësim.
Me ndryshimet në mars të vitit 2024, plotësisht është përmbushur vetëm kërkesa për zgjatje të afateve për denoncime dhe vendime për ankesa dhe apelime zgjedhore, edhe atë nga 24 orë në 48 orë.
Pjesërisht është realizuar kërkesa për trajnim dhe edukim të votuesve, pasi KShZ-ja ka krijuar disa kurse online për këtë, por nuk e ka krijuar ende qendrën për edukim të vazhdueshëm, ashtu siç edhe parasheh ligji.
Regres ka në tek neni 61 dhe 62 i Kodit Zgjedhor, me anë të së cilave është rritur në mënyrë drastike numri i nënshkrimeve të nevojshme për listat individuale, përkundër rekomandimit të 13-të të OSBE-ODIHR.
“Për të nxitur më tej pluralizmin në regjistrimin e kandidatëve, legjislacioni zgjedhor duhet të rishikohet për të ofruar mundësinë e kandidaturave individuale.” thuhet në rekomandimin e OSBE-së.
Totalisht janë injoruar rekomandimet të cilat prekin financimin e partive politike, kandidatëve dhe mediave ndërsa përfituesit më të mëdhenj do vijojnë të jenë partitë e mëdha politike. Kujtojmë që kërkesë e kahmotshme janë edhe listat e hapura, por asnjë prej partive politike deri tani nuk ka marrë iniciativë për të propozuar këtë.
Më lehtë mund të formosh parti politike, se sa të garosh si i pavarur
Gorjan Jovanovski para katër vitesh arriti që të kandidojë për këshilltar në Qytetin e Shkupit pasi kishte mbledhur 1 mijë nënshkrime.
Për t’u rikandiduar në tetor të vitit 2025, për shkak të ndryshimeve të reja, do të duhet që të sigurojë 1 për qind të nënshkrimeve të totalit të votuesve të regjistruar në zonën ku garon.
Jovanovski thotë se ligjvënësi në këtë formë ka pamundësuar kandidimin e listave të pavaruara, pasi nga ata kërkohet që të mbledhin më më shumë nënshkrime se sa vota që të duhen për t’u zgjedhur këshilltarë.
“Jo vetëm që rritet numri i nënshkrimeve të nevojshme, sidomos në Shkup ku nga 1 mijë është rritur në 4,500 nënshkrime përkundër që propozimet që erdhën nga OSBE-ODIHR ishin që nuk duhet që në asnjë formë ndonjë ndryshim i kodit zgjedhor të vështirësojë pjesëmarrjen demokratike në zgjedhje të cilitdo kandidat, ndërsa me këtë praktikisht pamundësohet pjesëmarrja e listave të pavarura ndërsa nga ne kërkohet që të mbledhim shumë më shumë nënshkrime sa sa që kërkohet për formimin e një partie politike” tha Gorjan Jovanovski, këshilltar komunal në Qytetin e Shkupit.
Ai, bashkë me disa iniciativa tjera të pavarura aktualisht i mbajnë shpresat tek Gjykata Kushtetuese.
“Nëse dëshirojmë të jemi një shtet demokratik dhe të kemi demokraci të drejtpërdrejtë ku qytetaërt do të përfshihen pa pasur nevojë që të kalojnë një hierarki partiake, Gjykata Kushtetuese duhet patjetër që të anullojë këtë ligj, që ai të mos vlejë në zgjedhjet e ardhshme lokale.” tha Jovanovski.
Nëse kjo nuk ndodhë, Jovanovski thotë se do të duhet të heqin dorë nga pjesëmarrja në zgjedhj, pasi sipas tij “do të krijohet një problem i cili do t’ju pamundësoje një numri të madh të listave të pavarura pjesëmarrjen në zgjedhje dhe do të kthehen vetëm partitë tradicionale të vetëqeverisjen lokale, diçka që ka treguar se është shkatërruese ndërsa listat e pavarura kanë ndikim të jashtëzakonshëm në përfaqësimin e qytetarëve”
Nëse e marrim për simulim numrin e votuesve të regjistruar në qytetin e Shkupit në zgjedhjet lokale të vitit 2021 (467.373), kjo do të thotë se kandidatët e pavarur për këshilltarë apo kryetarë komunash në kryeqytet duhet të mbledhin së paku 4.673 nënshkrime të qytetarëve, në vend të 1.000 sa ishin para ndryshimeve, për të marrë pjesë në zgjedhjet lokale.
Më 30 prill pritet që Gjykata Kushtetuese të merr vendimin përfundimtar për (mos) anulimin e këtyre ndryshimeve ligjore
Gjykata Kushtetuese për Portalb-in konfirmoi se seanca kur pritet të vendoset nëse do të abrogohen ose jo ndryshimet e Kodit Zgjedhor të kontestuara nga listat e pavarura do të mbahet më 30 prill të këtij viti ndërsa seanca dhe votimi do të jetë i hapur për publikun.
Kujtojmë që në shkurt të vitit 2025, Gjykata Kushtetuese, me shumicë votash, mori vendim dhe nisi procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së neneve 17 dhe 18 të ndryshimeve në Kodin Zgjedhor, të cilat ngritën pragun për mbledhjen e nënshkrimeve për kandidatët e pavarur dhe listat që planifikojnë të marrin pjesë në zgjedhje.
Asokohe Kryetari i Gjykatës Kushtetuese, Darko Kostadinovski, kishte deklaruar se gjykata ka dyshime për kushtetutshmërinë e këtyre amendamenteve, sepse me të janë cenuar vlerat themelore si sundimi i ligjit dhe pluralizmi politik, si dhe parimi i barazisë së qytetarëve.
Kujtojmë që zgjedhjet lokale janë të parapara të mbahen në tetor të vitit 2025. Në zgjedhjet e fundit lokale një pjesë e madhe e iniciativave të pavarura arritën të sigurojnë mbështetjen e qytetarëve me çka siguruan vende në këshillat komunal.
