Është një imazh historik. Për herë të parë, një aurora borealis është fotografuar në dritën e dukshme nga sipërfaqja e Marsit. Ky imazh i rrallë, i kapur nga roveri Perseverance i NASA-s, u shkaktua nga një stuhi e dhunshme diellore në mars të vitit 2024. Edhe pse shumë më e zbehtë se ato të parët në Tokë, kjo dritë e gjelbër marsiane është padyshim edhe më interesante: ajo vërteton se atmosfera e hollë e Marsit mund të shkëlqejë ende nën ndikimin e Diellit.
Më 15 mars 2024, Dielli lëshoi një nxjerrje masive koronale (CME) jashtëzakonisht të fuqishme, duke dërguar një re grimcash të ngarkuara përmes sistemit diellor. Tre ditë më vonë, kjo rrjedhë energjie arriti në Mars. Duke parashikuar ndikimin, shkencëtarët e NASA-s drejtuan kamerën Mastcam-Z të roverit Perseverance drejt qiellit të natës marsian, me sa duket duke shpresuar të kapnin një fenomen të rrallë. Bast i fituar. Fotografia e bërë më 18 mars tregon një dritë të zbehtë të gjelbër që valëvitet në atmosferën marsiane. Ky nuk është një artefakt apo një iluzion: është me të vërtetë një aurora boreale marsiane, e zbuluar për herë të parë në spektrin e dukshëm, dhe veçanërisht nga toka, dhe jo nga një sondë në orbitë. U prezantua në një punim të botuar në Science Advances.
Deri më tani, të vetmet aurora të vëzhguara në Mars kanë qenë në ultravjollcë ose rreze X, të padukshme për syrin e zhveshur. Dhe ato janë zbuluar vetëm nga anije kozmike si MAVEN (NASA) ose sonda emirate Hope. Këtë herë, aurora jo vetëm që është parë në gjatësi vale të dukshme, por është fotografuar edhe nga sipërfaqja e planetit – një rast i parë në historinë e eksplorimit të hapësirës. Ky fenomen shpjegohet nga një reagim i njohur: grimcat diellore të ngacmuara përplasen me molekula të rralla oksigjeni në atmosferën marsiane, duke gjeneruar një shkëlqim të gjelbër. I njëjti proces është përgjegjës për aurora boreale në Tokë. Por në Mars, ku atmosfera është 100 herë më e hollë dhe fusha magnetike është pothuajse inekzistente, kjo dukej pothuajse e pamundur.
Kjo foto sfidon disa nocione të paracaktuara. Mendohej se Marsi ishte shumë “i vdekur” nga ana atmosferike për të prodhuar një fenomen të tillë. Por edhe me një atmosferë të hollë, ka gaz të mjaftueshëm për të gjeneruar një aurorë të dukshme, me kusht që aktiviteti diellor të jetë intensiv… dhe ta shikoni në kohën e duhur. Analiza e ngjyrave tregon se drita me të vërtetë vjen nga oksigjeni atomik, i cili është i pranishëm në më pak se 0.13% të atmosferës marsiane. Pluhuri i trashë që vazhdimisht fluturon përreth kufizon shumë dukshmërinë e këtyre dritave. Megjithatë, në kushte më të qarta dhe me një stuhi diellore më të fortë, astronautët e ardhshëm mund t’i vëzhgojnë këto aurora me sy të lirë.
Ky fenomen marsian është pjesë e një trendi më të gjerë të vëzhgimeve auroral në sistemin diellor. Aurorat janë zbuluar në Jupiter, Saturn, Uran, Neptun, Venus dhe madje edhe në Mërkur. Por në shumicën e rasteve, ato janë të dukshme vetëm në rrezet UV ose X dhe kërkojnë instrumente specifike. Dielli aktualisht po hyn në një fazë aktiviteti intensiv (“maksimumi diellor”, i cili ndodh çdo 11 vjet), gjë që e bën këtë lloj ngjarjeje më të shpeshtë. Shkencëtarët përdorin rregullisht roverët marsianë si observatorë diellorë, të aftë të shohin pjesën e Diellit që i shpëton teleskopëve tokësorë.
Kjo aurorë marsiane, edhe pse diskrete, është shumë më tepër sesa një kuriozitet qiellor: ajo hap një dritare të re për eksplorim shkencor në ndërveprimet midis atmosferës marsiane dhe erës diellore. Dhe ju bën të ëndërroni: në të ardhmen e afërt, astronautët mund të sodisin baletin e heshtur të aurorave në Mars, si një jehonë e largët e aurorave në planetin tonë.
