Pamjet alarmante të transmetuara më 5 korrik nga Report Tv, ku qartazi, uji dhe shtrati i lumit kishin marrë një ngjyrë të bronxtë nga shkarkimet e mbetjeve të fabrikës së pasurimit të bakrit, të kompanisë Beralb nuk janë rasti i parë, as një rast i izoluar. Jo vetëm dëshmitë e banorëve, por dhe një seri dokumentesh zyrtare zbulojnë një praktikë të ndjekur ndër vite e që nuk duket të ketë gjasa të ndërpritet. Masat e kërkuara nga autoritetet, deri në pezullim të aktivitetit, fillimvitin e kaluar, kanë mbetur në letër. Kompanisë i ka ardhur në ndihmë Gjykata administrative, e cila bllokoi ekzekutimin e tyre, deri në përfundim të procesit gjyqësor. Kontrollet e bëra, sërish, vetëm pak javë më parë, treguan se ajo as nuk disponon një impiant për trajtimin e ujërave teknologjikë, të cilat derdhen në lumë.
***
Në fillim të vitit të kaluar, Inspektoriati Kombëtar i Mbrojtjes së Mjedisit, u shfaq në dyert e fabrikës pas një ankese të banorëve të fshatit Kimëz dhe Kalivar, për ndotjen e rrjedhës së përroit Kimëz dhe lumit Fan. Shkeljet e gjetura janë të shumta, sikundër dhe situata faktike.
Kompania e pasurimit të bakrit, Beralb nuk kishte as leje të përdorimit të burimeve ujore, as leje të shkarkimit të ujërave, as kontratë të menaxhimit apo transferimit të mbetjeve, të cilat hidheshin në mjedis të hapur dhe të pa diferencuar. Ndërsa leja mjedisore që u ishte treguar inspektorëve, i përkiste vitit të largët 2011, e që kishte humbur efektet ligjore.
Përshkrimi që i bëhet gjendjes në fabrikë është edhe më dramatik.
“Në mjedisin e hapur, në përroin e Micojt, që më pas derdhet në lumen Fani i vogël, shkarkoheshin në mënyrë të vazhdueshme ujëra të ndotura që vinin indrekt nga dampa që fabrika përdor për depozitimin e ujërave të ndotur. Kjo ndotje ishte mjaft e theksuar dhe e madhe. Ajo kishte ndryshuar dhe ngjyrën natyrale të ujërave të këtij përroi, duke i dhënë ngjyrën e bronxtë të mineralit të bakrit. Mbetjet që duhet të jenë të depozituara, në një vend të kontrolluar dhe të diferencuar, ishin të braktisura, hedhur në hapësira të ndryshme dhe të përziera jashtë çdo lloj kushti mjedisor” – Inspektoriati Kombëtar i Mbrojtjes së Mjedisit
Inspektorët vendosin 5 gjoba për një total prej 10 milionë lekësh, duke kërkuar dhe pezullimin e menjëhershëm të aktivitetit. Edhe sepse kompania “i ka kryer këto shkelje dhe më parë dhe është përsëritës”.
Masat konfirmohen në muajin shkurt 2024 dhe nga komisioni i Ankimeve administrative. Por ndërkohë kompania Beralb, kishte vënë në lëvizje gjykatën Administrative. Për muaj të tërë, mes palëve zhvillohet një ballafaqim i gjatë. Për të shmangur pagesën dhe pezullimin e aktivitetit, kompania bën lëvizjen e fundit në shtator, duke kërkuar sigurimin e padisë, për të bllokuar ekzekutimin e masave kundër saj.
Gjykata vlerëson se deri në shqyrtimin e çështjes gjobat dhe pezullimi i aktivitetit nuk duhet të ekzekutohen, pasi sipas saj, kompania do të dëmtohej rëndë nga pagesa e gjobës duke e vënë atë në vështirësi për përmbushjen e detyrimeve ndaj të tretëve, Kompania kishte sjellë dokumente se vetëm në dy vitet e fundit kishte marrë më shumë se 3.2 milion euro dhe 1.7 milion dollarë kredi. Pavarësisht se nga avokatura e shtetit u tha gjatë procesit se kompania nuk kishte paraqitur të dhëna që të vërtetonin situatën e saj financiare, Gjykata mbajti anën e Beralb. Po ashtu sipas gjykatësit, marrja e masës së sigurimit të padisë për dënimin e pezullimit të aktivitetit nuk cenon interesin publik, përsa kohë kompania zhvillon një aktivitet të ligjshëm.
Por për gjykatën, ndotja nga ana e kompanisë, nuk përbënte një cenim të interesit publik, ndonëse ajo ishte konstatuar në mënyrë të përsëritur nga autoritetet.
Në fakt akti i gjykatës administrative duket se ka shërbyer vetëm që kompania të vijojë e qetë duke derdhur mbetjet në lumë. Dy ditë pas lajmit të transmetuar nga Report TV më 5 korrik të këtij viti, inspektorë të Agjencisë Kombëtare të Mjedisit, ushtruan një tjetër kontroll. Agjencia tha për Report TV se fabrika e pasurimit të bakrit “nuk disponon impiant trajtimi për ujërat teknologjikë të dala nga procesi i pasurimit të bakrit, përpara shkarkimit në mjediset ujore pritëse”.
Agjencia shpjegoi se ka vijuar me procedurat administrative dhe se “subjektit i është lënë detyrë të marrë masa për trajtim të ujërave teknologjikë të procesit përpara shkarkimit në mjediset ujore, me qëllim eliminimin e ndotjes dhe mbrojtjen e cilësisë së ujërave sipërfaqësore”. Një vendim përfundimtar pritet të merret pasi të plotësohen afatet kohore të parashikuara në ligj.
