Shënimet e redaktorëve
Menuja e “Drekës në nder të Madhërisë së Saj Mbretëreshës Elizabeth II dhe Lartmadhërisë së Tij Dukës së Edinburgut”, e mbajtur në Alcobaça (Portugali) më 20 shkurt 1957. Kredit: Cabral et al., 2025
Ushqimi i bashkon njerëzit. Ai shërben si një mjet për të komunikuar qëndrime politike, për të kultivuar mirëkuptimin ndërkulturor ose, nëse është e nevojshme, për të krijuar tensione. Menutë mund t’i pasqyrojnë këto qëllime duke përdorur ushqimin për të krijuar efekte psikologjike specifike dhe për të përcjellë mesazhe simbolike. Por si bëhet saktësisht kjo?
Kërkues në Portugali kanë shqyrtuar menutë e darkave diplomatike, banketeve shtetërore dhe pritjeve të organizuara gjatë shekullit të 20-të dhe 21 për të zbuluar se si vaktet pasqyruan dhe formësuan politikën e jashtme dhe gjeopolitikën portugeze. Óscar Cabral, autori i parë i artikullit në Frontiers in Political Sciences dhe studiues i shkencave gastronomike në Basque Culinary Center, theksoi se këto vakte luajnë një rol të rëndësishëm në zbatimin dhe vazhdimësinë e politikës së jashtme portugeze, duke treguar se si praktikat kulinare kanë lehtësuar negociatat diplomatike dhe shkëmbimin kulturor.
Cabral shpjegoi se menutë mund të dizenjohen qëllimisht për të përcjellë mesazhe politike ose sociale. Një shembull është vakti i COP25 në Madrid, ku emrat e pjateve si “Dete të ngrohta. Pabalancim ushqimor” dhe “Urgjente. Minimizo proteinën shtazore” shërbyen për të tërhequr vëmendjen te çështjet klimatike. Për këtë studim, kërkuesit analizuan 457 menu diplomatike nga vitet 1910 deri në 2023. Megjithëse nuk u identifikua një strategji e mirëstrukturuar e diplomacisë kulinare, menutë pasqyruan qartë tendenca të ndryshme në periudha të veçanta historike.
Gjatë gjysmës së parë të shekullit të 20-të, dominonin vakte të shumta me kuzhinë franceze, shpesh me nëntë ose dhjetë pjata. Futja e produkteve portugeze filloi gradualisht gjatë gjysmës së dytë të shekullit, me një pikë të fortë kthese gjatë periudhës Estado Novo (1950–1961/62). Gjatë kësaj kohe, menutë nisën të reflektonin një lloj gastronaționalizmi, ku ushqimi përdorej për të promovuar identitetin kombëtar. Kjo u shpreh qartë në “drekën rajonale” të vitit 1957 për Mbretëreshën Elizabeth II, e dizenjuar për të theksuar territorin dhe kulturën portugeze, me pjata si hummer nga Peniche dhe tarta frutash nga Alcobaça.
Në vitet 1960 dhe 1970, u shfaqën gjithnjë e më shumë përbërës të rrallë, si supa e breshkës e shërbyer Princit Philip në 1973, ose trofta nga Azoret e shërbyer presidentëve të SHBA-së dhe Francës në vitin 1971. Ndërkohë, përfshirja e produkteve tipike portugeze mund të ketë qenë e lidhur edhe me vështirësitë ekonomike dhe energjetike që e shtynë vendin të përdorte burime më të arritshme. Ndryshime u vërejtën gjithashtu pas pavarësimit të kolonive portugeze, kur koncepti i kuzhinës portugeze filloi të ndryshonte, duke u hequr referencat koloniale dhe duke thjeshtuar terma si “kafe”.
Ekipi identifikoi pesë funksione kryesore të vakteve diplomatike. Vaktet taktike lidhen me çështje territoriale; ato gjeopolitike synojnë rinovimin e aleancave; vakte të tjera synojnë marrëdhënie tregtare dhe financiare; të tjerat promovojnë bashkëpunim shkencor, kulturor dhe zhvillimor; ndërsa vakte të afërsisë kulturore synojnë të forcojnë lidhjet me vende që ndajnë elemente të përbashkëta kulturore me Portugalinë, si vendet lusofone. Cabral theksoi se përforcimi i këtyre lidhjeve shpesh bëhet përmes përfshirjes së pjateve tradicionale, si Cozido à Portuguesa ose receta të ndryshme me merluc.
Integrimi i gastronomisë me gjuhën, vlerat dhe traditat portugeze në punën strategjike të institucioneve kombëtare është i rëndësishëm për të forcuar imazhin e Portugalisë në arenën ndërkombëtare. Sipas Cabral, studimi tregon qartë se kuzhina kombëtare mund të përdoret si një mjet strategjik për të theksuar rolin global të një vendi. Megjithatë, studimi ka kufizime për shkak të mungesës së materialeve të plota arkivore në periudha të caktuara dhe kërkimi i ardhshëm duhet të shqyrtojë raste kontradiktore, si shërbimi i mishit të pjekur presidentit indian në vitin 1990.
Cabral përmendi gjithashtu një pjatë tjetër interesante: Consommé de presunto de Barrancos, një supë e hollë në stil francez me proshutë portugeze nga Barrancos, e shërbyer Mbretit Felipe VI të Spanjës në vitin 2016. Kjo pjatë përfaqëson një sfidë identitare, duke bashkuar elemente të kuzhinës franceze me një produkt tipik portugez dhe duke iu shërbyer një monarku të një vendi të njohur për proshutën e vet tradicionale. Cabral e përshkroi këtë si një lloj sfide gastronomike me humor.
