22 komuna në vend renditen në 100 subjektet me borxhe më të mëdha, si në nivel lokal ashtu edhe në atë qendror. Komunat në vend e nisin fushatën zgjedhore me detyrime të prapambetura, por të papaguara, në vlerën prej 64,7 milionë eurosh, një shumë që është rritur si në nivel tremujor ashtu edhe në nivel vjetor. Ekspertët thonë se duhet të ketë përgjegjësi për mënyrën se si shpenzohen paratë në nivel lokal.
Autoritetet lokale duhet ta mësojnë “leksionin” se autonomia dhe përgjegjësia shkojnë dorë për dore…
Nga ndryshimet ligjore për shkarkimin e kryetarëve të komunave, deri te rritja e transparencës dhe decentralizimi – në periudhën e kaluar, janë dhënë shumë premtime për ndryshime thelbësore në mënyrën se si menaxhohen komunat. Megjithatë, fushata për zgjedhjet lokale të vitit 2025, të tetat me radhë pasi vendi u bë i pavarur, fillon me pozicionet “e vjetra” – zyrtarët komunalë presin injeksion financiar nga pushteti qendror, promovohen projekte pa plane të detajuara urbanistike, paralajmërohen investime me kredi – komentojnë analistët.
“U paralajmëruan ndryshime ligjore që duhet të krijojnë mundësi për shkarkimin e kryetarëve të komunave, u paralajmërua edhe decentralizim më i madh. E gjithë kjo supozohej të çonte në autoritete lokale më të forta financiarisht, por edhe më të përgjegjshme kur bëhet fjalë për shpenzimin e parave publike. Aktualisht, shpesh shohim se kultura politike e pandëshkueshmërisë u lejon kryetarëve të komunave të qëndrojnë në detyrë pavarësisht lëshimeve serioze. Nëse duam komuna më të forta, duhet të sigurojmë një sistem ku qytetarët kanë të drejtë të shkarkojnë, këshillat lokalë do të kenë kontroll të vërtetë, ndërsa gjyqësori do të reagojë në kohë. “Vetëm në këtë mënyrë decentralizimi do të thotë forcim demokratik, e jo vetëm zgjerim i pushtetit lokal pa kontroll”, thotë ekonomisti, profesori Abil Baush, duke iu referuar përvojës së vendeve evropiane në të cilat decentralizimi është i suksesshëm vetëm kur lidhet me transparencë të rreptë, mekanizma mbikëqyrës të pavarur dhe përfshirje aktive të qytetarëve.
“Maqedonia duhet t’i ndjekë këto praktika nëse dëshiron që decentralizimi të jetë një proces vërtet evropian, e jo vetëm një zgjerim i pakontrolluar i pushtetit lokal” – shpjegon analisti Baush.
Ndërsa në nivel lokal përmenden projekte me vlerë qindra milionë euro, duke përfshirë edhe 250 milionë eurot nga kredia hungareze, bilancet buxhetore të komunave tregojnë se pothuajse të gjitha janë në listën e “borxhlinjve” – me detyrime të prapambetura, por të papaguara. Sipas të dhënave nga Ministria e Financave, 22 bashki renditen në grupin e 100 subjekteve me borxhe më të mëdha në të gjithë vendin. Portalb.mk, duke iu referuar të dhënave zyrtare nga ministria, tashmë ka publikuar se sipas shumës së borxhit, e para midis autoriteteve lokale është komuna e Gostivarit me një borxh prej gati 11,3 milionë eurosh, e në vendin e dytë është Komuna e Tetovës me detyrime të prapambetura por të papaguara prej 9,5 milionë eurosh. Qyteti i Shkupit i cili është në vendin e tretë, hyn në këto zgjedhje me detyrime të prapambetura, por të papaguara në vlerë prej 5,5 milionë eurosh.
“Forcimi i bashkive nuk mund të arrihet vetëm përmes ndryshimeve ligjore për decentralizim apo paralajmërimeve për kompetenca të reja. Nevojitet një ekuilibër adekuat midis autonomisë dhe përgjegjësisë. Pushteti më i madh i kryetarëve të komunave duhet të shkojë krah për krah me mekanizma të qartë për llogaridhënie dhe sanksionim. Në çdo rast të punës joetike ose të paligjshme, duhet të ketë mundësi reale për reagim institucional, madje edhe për shkarkim” – thotë profesori Baush.
Përveç Gostivarit, Tetova dhe Qytetit të Shkupit, borxhe milionëshe kanë edhe Kavadari, Dellçeva, Zhelina, Strumica, Karposhi, Vasileva, Struga, Vrapçishti, Kisella Voda, Ohri dhe Saraji. Ky grup komunash ka detyrime të prapambetura dhe të papaguara që tejkalojnë vlerën prej 1 milion euro. Përveç bashkive, me borxhe milionëshe, lart renditen edhe ndërmarrjet publike komunale. Deri në fund të gjysmës së parë të këtij viti, borxhi total i ndërmarrjeve publike të themeluara në nivel lokal arriti në 107,601,000 euro.
