Një dhëmb lope neolitike i zbuluar në Stonehenge, që daton nga koha e ndërtimit të tij, ofron prova të reja për origjinën nga Uellsi të rrethit prej guri, sipas një studimi të ri me pjesëmarrjen e studiuesve nga UCL..
Artikulli, i botuar në Journal of Archaeological Science, shqyrtoi një nofull lope të zbuluar në vitin 1924 pranë hyrjes jugore të Stonehenge. Duke analizuar izotopet e njërit prej dhëmbëve të saj, studiuesit e datuan atë rreth fillimit të ndërtimit të monumentit, midis viteve 2995 dhe 2900 p.e.s., dhe përcaktuan me gjasë origjinën e saj në Uells.
Kjo është hera e parë që shkencëtarët kanë zbuluar prova që lidhin mbetjet e bagëtive në Stonehenge me Uellsin, duke i dhënë më shumë peshë teorive se lopët janë përdorur për të transportuar gurët gjigantë nëpër vend. Kërkime të mëparshme kishin treguar se gurët blu të Stonehenge vijnë nga Uellsi.
Profesori Michael Parker Pearson (Arkeologji në UCL) u shpreh:
“Kjo është edhe një provë tjetër magjepsëse për lidhjen e Stonehenge me jugperëndimin e Uellsit, ku ndodhen burimet e gurëve blu. Kjo ngre mundësinë intriguese se lopët mund të kenë ndihmuar në tërheqjen e gurëve.”
Shkencëtarët prenë dhëmbin e tretë molar të lopes, i cili regjistron sinjale kimike nga viti i dytë i jetës së kafshës, në nëntë seksione horizontale. Ata matën më pas izotopet e karbonit, oksigjenit, stronciumit dhe plumbit, të cilat ofrojnë të dhëna për dietën, mjedisin dhe lëvizjet e lopes.
Përqendrimet dhe llojet e ndryshme të elementëve të ngulitur në dhëmb dhanë informacion mbi jetën e kafshës. Izotopet e oksigjenit zbuluan se dhëmbi regjistronte rreth gjashtë muaj rritje, nga dimri në verë, ndërsa izotopet e karbonit treguan se dieta e saj ndryshonte sipas stinëve: në dimër ushqim pyjor dhe në verë kullota të hapura. Gjithashtu, izotopet e stronciumit tregonin se burimet ushqimore sezonale vinin nga rajone të ndryshme gjeologjike, duke sugjeruar se lopa lëvizte sezonalisht ose që ushqimi i dimrit importohej nga zona të tjera.
Izotopet e plumbit zbuluan një rritje të përqendrimit gjatë periudhës dimër-pranverë, duke treguar një burim plumbi më të vjetër se ai i pjesës tjetër të dhëmbit. Kjo përbërje sugjeron se lopa vinte nga një zonë me shkëmbinj të lashtë paleozoikë, si ato rreth kodrave Preseli në Pembrokeshire, Uells – zona nga ku janë nxjerrë edhe gurët blu të Stonehenge, para se të transportoheshin në fushën e Salisbury.
Profesorja Jane Evans, bashkëpunëtore kërkimore nderi në BGS, tha:
“Ky studim ka zbuluar detaje të paprecedentë për gjashtë muaj në jetën e një lope, duke ofruar provat e para për lëvizjen e bagëtive nga Uellsi, si dhe dokumentuar ndryshime dietike dhe ngjarje jetësore që ndodhën rreth 5,000 vjet më parë. Një copëz e vetme e një dhëmbi lope na ka treguar një tregim të jashtëzakonshëm dhe, me zhvillimin e mjeteve të reja shkencore, shpresojmë të mësojmë ende më shumë nga udhëtimi i saj i gjatë.”
Për më tepër, studiuesit përfunduan se sinjali i pazakontë i plumbit nuk mund të shpjegohej vetëm nga ndotja lokale apo lëvizja. Përkundrazi, u propozua që plumbi i depozituar në kockat e lopes ishte riaktivizuar gjatë stresit të shtatzënisë. Nëse kjo është e saktë, do të thotë se lopa ishte femër dhe shtatzënë ose duke ushqyer me gji gjatë formimit të dhëmbit. Për të testuar këtë hipotezë, ekipi përdori një teknikë për përcaktimin e seksit bazuar në peptide në Universitetin e Manchester-it, e cila tregoi një probabilitet të lartë që kafsha ishte femër.
Profesori Richard Madgwick, nga Universiteti i Cardiffit, u shpreh:
“Ky kërkim ka ofruar njohuri kyçe të reja mbi biografinë e kësaj lope enigmatike, mbetjet e së cilës u depozituan në një vend kaq të rëndësishëm pranë hyrjes së Stonehenge. Ai sjell detaje të pashembullta mbi origjinën e largët të kafshës dhe udhëtimin e mundimshëm që ka bërë. Shpesh, rrëfimet madhore dominojnë kërkimet në vendet arkeologjike kryesore, por kjo qasje e detajuar biografike mbi një kafshë të vetme ofron një këndvështrim krejt të ri në historinë e Stonehenge.”
