Astronomët kanë identifikuar një “shpërthim të madh rritjeje” në një planet të quajtur planet i lëshuar. Ndryshe nga planetët në sistemin tonë diellor, këto objekte nuk rrotullohen rreth yjeve, por lëvizin të lirë në hapësirë. Vëzhgimet e reja, të bëra me Very Large Telescope (VLT) të European Southern Observatory (ESO), tregojnë se ky planet lëshuar po gëlltit gaz dhe pluhur nga mjedisi i tij me një shpejtësi prej gjashtë miliardë tonë në sekondë. Ky është ritmi më i lartë i rritjes i regjistruar ndonjëherë për një planet të lirë apo për ndonjë planet tjetër, duke dhënë informacione të vlefshme mbi mënyrën se si formohen dhe rriten këto objekte. (Planet i lëshuar: një planet që nuk është i lidhur me një yll dhe lëviz lirshëm në hapësirë.)
“Njerëzit mund të mendojnë se planetët janë botë të qeta dhe të qëndrueshme, por me këtë zbulim shohim se objektet me masë planetare që lëvizin të lirë mund të jenë vendet më emocionuese,” thotë Víctor Almendros-Abad, astronom në Astronomical Observatory of Palermo, INAF, Itali, dhe autori kryesor i studimit të ri.
Objekti i studiuar së fundmi, me një masë pesë deri dhjetë herë më të madhe se Jupiteri, ndodhet rreth 620 vite drite larg në konstelacionin Chamaeleon. Emri zyrtar: Cha 1107-7626
Ky planet i lëshuar është ende duke u formuar dhe ushqehet nga një disk rrethues gaz-pluhuri. Ky material bie vazhdimisht mbi planetin, një proces i njohur si akrecion. (Akrecion: procesi ku një objekt kozmik (p.sh., një planet ose yll) tërheq dhe mbledh materie nga mjedisi i tij për të rritur masën._
Grupi i Almendros-Abad zbuloi se shpejtësia me të cilën planeti po akrecohet nuk është e qëndrueshme.
Deri në gusht 2025, planeti po akrecohej rreth tetë herë më shpejt se disa muaj më parë, në gjashtë miliardë tonë në sekondë! “Ky është episodi më i fuqishëm i akrecionit i regjistruar ndonjëherë për një objekt me masë planetare,” thotë Almendros-Abad.
Zbulimi u publikua në The Astrophysical Journal Letters dhe u bë me spektrografi X-shooter në VLT të ESO-s, në shkretëtirën Atakama të Kilit.
Grupi gjithashtu përdori të dhëna nga James Webb Space Telescope (JWST) dhe arkivat e të dhënave nga spektrografi SINFONI i VLT-së.
“Origjina e planetëve të lëshuar mbetet një pyetje e hapur: a janë ato objektet më të vogla që formohen si yjet, apo planetë gjigantë të dëbuar nga sistemet e tyre lindëse?” pyet bashkëautori Aleks Scholz, astronom në University of St Andrews, Mbretëri e Bashkuar.
Gjetjet tregojnë se të paktën disa planetë të lëshuar mund të ndajnë një rrugë formimi të ngjashme me yjet, pasi shpërthime të ngjashme të akrecionit janë vëzhguar më parë tek yjet e rinj. Siç shpjegon bashkëautori Belinda Damian, gjithashtu nga University of St Andrews: “Ky zbulim përmbys kufirin midis yjeve dhe planetëve dhe na jep një vështrim të hershëm në periudhat fillestare të formimit të planetëve të lëshuar.”
Duke krahasuar dritën e emetuar para dhe gjatë shpërthimit, astronomët morën të dhëna mbi natyrën e procesit të akrecionit. Pika e habitshme: duket se aktiviteti magnetik ka ndikuar në rënien dramatike të materies, diçka që është parë vetëm tek yjet më parë.
Kjo sugjeron se edhe objektet me masë të ulët mund të kenë fusha magnetike të fuqishme që mund të fuqizojnë akrecionin. Grupi gjithashtu zbuloi se kimi i diskut rreth planetit ndryshoi gjatë episodi të akrecionit, me gjetjen e avullit të ujit gjatë tij, por jo më parë. Ky fenomen është parë tek yjet, por kurrë tek një planet.
Planetët e lirë janë të vështirë për t’u zbuluar, sepse janë shumë të dobët, por Extremely Large Telescope (ELT) i ESO-së mund të ndryshojë këtë, duke mundësuar zbulimin dhe studimin e më shumë planetëve të tillë.
Siç thotë bashkëautori dhe astronom i ESO-së, Amelia Bayo: “Ideja që një objekt planetar mund të sillet si një yll është frymëzuese dhe na bën të mendojmë për botët e tjera gjatë fazave të tyre të hershme të formimit.”
