Analizë nga Brad Lendon, CNN – 6 minuta lexim – Përditësuar: 26 korrik 2025
Udhëheqësit e Kamboxhias dhe Tajlandës kanë rënë dakord të takohen për të negociuar një armëpushim, sipas një postimi në rrjetet sociale nga Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, të shtunën.
Trump tha se zhvilloi biseda të ndara telefonike me Kryeministrin e Kamboxhias dhe Kryeministrin në detyrë të Tajlandës dhe deklaroi se të dy vendet “kanë rënë dakord të takohen menjëherë dhe të punojnë shpejt për një Armëpushim dhe, përfundimisht, për PAQE!”
Lajmi vjen pak pasi Trump bëri thirrje publike që palët të negociojnë paqe, në një kohë kur dhuna në kufirin e diskutueshëm mes Tajlandës dhe Kamboxhias po përshkallëzohet.
Bangkoku dhe Phnom Penhi po përplasen për një territor që është kontestuar që nga koha kur fuqia koloniale franceze e përcaktoi kufirin mbi një shekull më parë. Ky konflikt i përgjakshëm i risjell përballë Tajlandën – një aleat të kahershëm të SHBA-së, të përgatitur mirë dhe me përvojë – dhe forcat e armatosura relativisht të reja të Kamboxhias, që kanë lidhje të ngushta me Kinën.
Që nga shpërthimi i luftimeve të enjten, më shumë se një duzinë njerëz janë raportuar të vrarë, dhjetëra të plagosur dhe mbi 150,000 civilë janë evakuuar. Përplasjet kanë vazhduar edhe të shtunën, sipas zyrtarëve nga të dyja palët.
Avantazhi numerik i Tajlandës
Ushtria e Tajlandës është shumë më e madhe dhe më e pajisur sesa ajo e Kamboxhias, si në personel ashtu edhe në armatim.
Tajlanda ka 361,000 trupa aktive në të gjitha degët e saj ushtarake – tre herë më shumë se Kamboxhia. Këta ushtarë kanë në dispozicion armë dhe pajisje që kolegët e tyre kamboxhianë mund vetëm t’i ëndërrojnë.
“Tajlanda ka një ushtri të madhe dhe të mirëfinancuar, dhe forcat e saj ajrore janë ndër më të trajnuarat dhe të pajisurat në Azinë Juglindore,” shkruan Instituti Ndërkombëtar për Studime Strategjike (IISS) në raportin “Ekuilibri Ushtarak 2025”.
Sipas një renditjeje të vitit 2024 nga Instituti Lowy për kapacitetet ushtarake të 27 vendeve të rajonit, Tajlanda renditet e 14-ta, ndërsa Kamboxhia në vendin e 23-të.
Ky pabarazi është e pritshme, duke marrë parasysh se Tajlanda ka katër herë më shumë banorë dhe një PBB më shumë se 10 herë më të madhe se Kamboxhia. Për më tepër, ndryshe nga Kamboxhia, Laosi dhe Vietnami, Tajlanda nuk u përfshi në luftërat e përgjakshme të shekullit XX dhe i shpëtoi më herët kolonializmit europian.
Në indeksin e fuqisë së Azisë të Institutit Lowy, i cili mat fuqinë ushtarake, ekonomike, diplomatike dhe kulturore, Tajlanda renditet e 10-ta, si një fuqi e mesme – pas Indonezisë, por para Malajzisë dhe Vietnamit. Ndërkohë, Kamboxhia konsiderohet si fuqi e vogël, në të njëjtën kategori me vende si Bangladeshi, Sri Lanka dhe Laosi.
Në një postim më herët në Truth Social, Trump tha se kishte biseduar me kryeministrin në detyrë të Tajlandës, Phumtham Wechayachai. “Ishte një bisedë shumë e mirë,” shkroi ai. “Të dy vendet kërkojnë menjëherë një armëpushim dhe PAQE. Pas këtyre bisedave, Armëpushimi, Paqja dhe Mirëqenia duken si një rrjedhë natyrale. Së shpejti do ta shohim!”.
Tajlanda – aleate e SHBA-së me orientim global
Ushtria ka luajtur një rol kryesor në politikën tajlandeze për dekada. Sipas CIA World Factbook, që nga viti 1932, gjeneralët tajlandezë kanë kryer 20 grusht-shtete, shpesh duke rrëzuar qeveri demokratike. Ushtria e paraqet veten si mbrojtëse e fundit e monarkisë.
Tajlanda është aleate e traktatit me Shtetet e Bashkuara që prej nënshkrimit të Traktatit të Mbrojtjes Kolektive të Azisë Juglindore (Traktati i Manilës) në vitin 1954.
Gjatë Luftës së Vietnamit, Tajlanda i ofroi SHBA-së baza ajrore, ku operonin bombarduesit B-52, dhe dhjetëra mijëra ushtarë tajlandezë luftuan përkrah Vietnamit të Jugut të mbështetur nga amerikanët kundër forcave komuniste të veriut.
Sot, marrëdhëniet mes SHBA-së dhe Tajlandës mbeten të forta. Tajlanda ka statusin e “aleatit kryesor jo-NATO” nga SHBA, çka i ka dhënë përparësi në qasjen ndaj programeve të armëve amerikane.
Që nga viti 1982, Tajlanda dhe Komanda Indo-Pacifike e SHBA-së bashkëorganizojnë stërvitjen vjetore ushtarake Cobra Gold, që tashmë është stërvitja shumëpalëshe më e gjatë në botë. Përveç saj, forcat tajlandeze dhe amerikane zhvillojnë mbi 60 stërvitje çdo vit. Më shumë se 900 avionë dhe 40 anije të Marinës së SHBA vizitojnë Tajlandën çdo vit.
Pavarësisht kësaj lidhjeje të gjatë me Uashingtonin, ushtria tajlandeze në dekadën e fundit është përpjekur të ruajë neutralitet duke forcuar lidhjet edhe me Kinën. Po ashtu, ajo ka zhvilluar industri të brendshme të armëve, me ndihmën e vendeve si Izraeli, Italia, Rusia, Koreja e Jugut dhe Suedia.
Mbështetja kineze për Kamboxhian
Ushtria e Kamboxhias është shumë më e re, e krijuar në vitin 1993 pas bashkimit të forcave të qeverisë komuniste me dy ushtri rezistence jo-komuniste, sipas IISS.
“Lidhjet më të rëndësishme të mbrojtjes ndërkombëtare të Kamboxhias janë me Kinën dhe Vietnamin. Megjithëse më parë mbështetej te Rusia për pajisje ushtarake, Kina është shfaqur si furnizuesi kryesor,” thotë IISS.
Pekini ka ndërtuar një bazë detare në Kamboxhia – Baza Detare Ream në Gjirin e Tajlandës – që sipas analistëve mund të presë edhe aeroplanmbajtëse kineze.
Në maj, Kamboxhia dhe Kina përfunduan edicionin e shtatë të stërvitjes së përbashkët vjetore Golden Dragon, e cila u përshkrua si më e madhja ndonjëherë dhe përfshinte skenarë stërvitorë me armë të vërteta.
Zëdhënësi i Ministrisë së Mbrojtjes së Kinës, koloneli i lartë Wu Qian, tha në shkurt: “Kina dhe Kamboxhia janë miq të pandashëm… që gjithmonë mbështesin njëri-tjetrin. Forcat tona të armatosura kanë marrëdhënie të pathyeshme dhe vëllazëri të fortë.”
Kamboxhia ka nevojë për këtë mbështetje.
“Kamboxhia nuk ka kapacitet për të projektuar apo prodhuar pajisje moderne ushtarake,” thuhet në raportin e IISS.
Armatimi i secilës palë
Falë mbështetjes së SHBA-së, Forcat Ajrore Mbretërore të Tajlandës janë të pajisura mirë – me të paktën 11 avionë luftarakë të avancuar Gripen nga Suedia, si dhe dhjetëra avionë më të vjetër F-16 dhe F-5 të prodhimit amerikan. Kamboxhia nuk ka një forcë ajrore luftarake funksionale.
Në tokë, Tajlanda ka dhjetëra tanke moderne, përfshirë 60 VT-4 të prodhuara nga Kina dhe qindra të tjerë të vjetër amerikanë. Kamboxhia ka rreth 200 tanke të vjetra të prodhimit sovjetik dhe kinez.
Ushtria tajlandeze ka mbi 600 njësi artilerie, përfshirë të paktën 56 topa të fuqishëm 155mm dhe më shumë se 550 topa tërheqës 105mm. Kamboxhia ka rreth 12 topa 155mm dhe rreth 400 më të vegjël.
Në ajër, Tajlanda disponon helikopterë sulmues Cobra të prodhimit amerikan dhe 18 Black Hawk për transport. Kamboxhia ka vetëm disa dhjetëra helikopterë të vjetër të prodhimit sovjetik dhe kinez.
Çfarë pritet të ndodhë
Eksperti ushtarak Carl Schuster, ish-drejtor operativ në Qendrën e Inteligjencës së Komandës së Paqësorit të SHBA-së, thotë se ndonëse Tajlanda ka avantazh të dukshëm ushtarak në numra dhe cilësi, Kamboxhia ka një përparësi të vetme – terreni.
“Territori i Kamboxhias e favorizon qasjen në zonën e kontestuar,” tha Schuster për CNN.
Sipas tij, nëse forcat kamboxhiane kanë vendosur mina dhe kurthe në zonën e diskutueshme, Tajlanda pritet të mbështetet në armë me rreze të gjatë veprimi.
“Forcat Ajrore Mbretërore të Tajlandës janë superiore, dhe po ashtu forcat speciale të saj. Mendoj se Tajlanda do të preferojë të përdorë fuqinë ajrore dhe zjarret me rreze të gjatë,” përfundon ai.
