Pas gjashtë muajsh trazirash politike, pasigurie dhe përçarjeje, Koreja e Jugut do të votojë për një president të ri që do të pasojë Yoon Suk Yeol, ish-udhëheqësin e diskredituar që e futi kombin demokratik në kaos duke shpallur ligjin ushtarak në dhjetor.
Këto zgjedhje janë veçanërisht të rëndësishme; vendi, një aleat i SHBA-së dhe një fuqi ekonomike e kulturore në Azi, ka kaluar muaj të tërë me drejtues të përkohshëm, ndërsa është përballur me gjyqin e shkarkimit të Yoon dhe një hetim shumëdrejtimësh mbi natën fatale të grushtit të tij të dështuar të pushtetit.
Ndërkohë, ekonomia e Koresë së Jugut ka vuajtur, me luftën tregtare të Presidentit amerikan Donald Trump dhe një recesion global të mundshëm që po afrohet. Dy burra po premtojnë ta ndihmojnë vendin të rikuperohet nëse zgjidhen – një avokat i kthyer në politikan që është përballur me shumë raste ligjore dhe që i mbijetoi një atentati, dhe një ish-aktivist anti-establishment i kthyer në ministër konservator.
Qendrat e votimit hapen të martën në mëngjes dhe fituesi mund të shpallet deri të mërkurën.
Kush janë kandidatët kryesorë?
Frontrunner-i është Lee Jae-myung, 60 vjeç, nga Partia Demokratike liberale e opozitës.
Një ish-punëtor fabrike në moshë të mitur nga një familje e varfër, Lee u bë avokat për të drejtat e njeriut para se të hynte në politikë. Ai ka qenë kryetar bashkie, guvernator dhe së fundmi ligjvënës, pasi humbi ngushtë ndaj Yoon në zgjedhjet presidenciale të vitit 2022.
Ai i mbijetoi një atentati në janar 2024 kur u godit me thikë në qafë gjatë një ngjarjeje publike.
Sërish, ai tërhoqi vëmendje më 3 dhjetor 2024 – natën kur Yoon shpalli ligjin ushtarak dhe dërgoi trupa në parlament. Lee ishte mes ligjvënësve që nxituan drejt ndërtesës dhe u përplasën me ushtarët për të mbajtur një votim emergjent për të hequr ligjin ushtarak. Ai transmetoi drejtpërdrejt veten duke kërcyer një gardh për të hyrë në ndërtesë – një video që u bë virale me dhjetëra miliona shikime.
Gjatë fushatës, Lee ka premtuar reforma politike dhe ekonomike, përfshirë më shumë kontroll mbi mundësinë e një presidenti për të shpallur ligjin ushtarak, si dhe ndryshimin e kushtetutës për të lejuar dy mandate katërvjeçare presidenciale, në vend të një mandati të vetëm pesëvjeçar.
Ai gjithashtu ka theksuar nevojën për të ulur tensionet në Gadishullin Korean duke mbajtur objektivin e denuklearizimit të Koresë së Veriut; ai mbështet gjithashtu mbështetjen e bizneseve të vogla dhe zhvillimin e industrisë së inteligjencës artificiale.
Por Lee është i përfshirë në disa çështje ligjore, përfshirë gjyqe për ryshfet dhe një skandal për zhvillim prone. Ai është dënuar gjithashtu për shkelje të ligjit zgjedhor në një rast që është dërguar në apel.
Lee mohon të gjitha akuzat. Duke folur për CNN në dhjetor, ai tha se ishte paditur “pa asnjë provë apo bazë,” dhe se akuzat ishin të motivuara politikisht.
Rivali kryesor i Lee është Kim Moon-soo nga Partia konservatore e Fuqisë Popullore (PPP).
Kur Yoon u largua nga partia në maj, ai u kërkoi mbështetësve të tij të mbështesin Kim – një ish-ministër i punës 73-vjeçar, dikur aktivist i shquar i punës në universitet, që u përjashtua dhe u burgos për protestat e tij. Ai përfundimisht iu bashkua një partie konservatore dhe mori nominimin pas shumë mosmarrëveshjesh brenda partisë.
PPP fillimisht zgjodhi Kim-in si kandidat, më pas e hoqi dhe kërkoi të kandidonte ish-kryeministrin Han Duck-soo. Partia përfundimisht u kthye te Kim pas sfidave ligjore që ai paraqiti.
Por PPP mbetet e përçarë dhe kandidati i saj ishte prapa Lee në sondazhet parazgjedhore. Në një deklaratë pas nominimit, Kim premtoi të kërkojë unitet dhe të ndërtojë një koalicion “tendë të madhe” për të përballuar Lee, sipas Reuters.
Kim ka premtuar gjithashtu të reformojë sistemin politik, gjyqësor dhe zgjedhor të vendit për të rikthyer besimin publik. Fushata e tij thekson krijimin e një klime miqësore për biznes, përmes uljes së taksave dhe lehtësimit të rregulloreve, si dhe nxitjes së teknologjive të reja dhe energjisë bërthamore.
Disa kandidatë të pavarur dhe parti të treta janë gjithashtu në garë, përfshirë Lee Jun-seok, ish-udhëheqës i PPP që themeloi Partinë e Re Konservatore vitin e kaluar.
Cilat janë çështjet kryesore?
Në qendër të vëmendjes së votuesve është ekonomia në rënie dhe kostoja në rritje e jetesës. Papunësia te të rinjtë është rritur dhe konsumi ka rënë, ndërsa ekonomia u tkurr papritur në tremujorin e parë të këtij viti.
Një pjesë e fajit i atribuohet luftës tregtare të Trump – e cila ka goditur rëndë ekonominë e bazuar në eksporte të Koresë së Jugut. Eksportet drejt SHBA kanë rënë ndjeshëm në javët e para të prillit pas hyrjes në fuqi të tarifave, dhe linja ajrore më e madhe e vendit ka paralajmëruar se rënia mund t’i kushtojë deri në 100 milionë dollarë në vit.
Megjithëse zyrtarët nga të dyja vendet janë takuar për negociata, trazirat politike të brendshme ka të ngjarë të ngadalësojnë përparimin dhe ta pengojnë një marrëveshje tregtare derisa të zgjidhet një president i ri.
Për këtë arsye, të dy kandidatët kryesorë janë përqendruar te ekonomia, duke premtuar stabilizimin e çmimeve dhe përmirësimin e mundësive në strehim, arsim dhe punësim.
Por ka edhe probleme të tjera të mëdha për presidentin e ardhshëm – si shoqëria që po plaket me shpejtësi dhe norma shumë të ulëta lindjesh, që përbëjnë një krizë demografike urgjente, si në Japoni dhe Kinë. Ndër ankesat më të zakonshme të çifteve të rinj dhe beqarëve janë kostoja e lartë e kujdesit për fëmijët, pabarazia gjinore dhe diskriminimi ndaj prindërve që punojnë.
Ka edhe tensione rajonale. Koreja e Veriut paraqet kërcënim të vazhdueshëm, pasi ka modernizuar ushtrinë, ka zhvilluar armë të reja dhe ka testuar raketa balistike ndërkontinentale që mund të arrijnë pothuajse kudo në SHBA. Ekspertët kanë paralajmëruar se vendi mund të jetë duke u përgatitur të rifillojë testet bërthamore, të cilat i kishte pezulluar në 2018.
Përtej Detit të Verdhë ndodhet Kina – me të cilën Koreja e Jugut ka marrëdhënie të forta tregtare, por edhe tensione diplomatike historike.
Koreja e Jugut gjithashtu mban një aleancë të ngushtë sigurie me SHBA-në dhe pret rreth 30,000 trupa amerikane në vend. Kohët e fundit, Koreja e Jugut, Japonia dhe SHBA janë afruar më shumë, duke bashkëpunuar për të kundërshtuar ndikimin kinez në rajonin e rëndësishëm të Azisë-Paqësorit.
Çfarë ndodhi me Yoon?
Yoon u shkarkua nga detyra në prill pas muajsh beteje ligjore, pasi parlamenti votoi për shkarkimin e tij në fund të vitit të kaluar.
Ishte një rënie e jashtëzakonshme për ish-prokurorin e kthyer në politikan, i njohur për rolin e tij në shkarkimin e një presidenti tjetër – për të përfunduar vetë në të njëjtin fat.
Menjëherë pas kësaj, Yoon u largua nga rezidenca presidenciale dhe u vendos në një apartament në Seul. Por betejat e tij ligjore vazhdojnë; ai përballet me akuza për kryengritje, një vepër e dënueshme me burgim të përjetshëm ose vdekje (edhe pse Koreja e Jugut nuk ka ekzekutuar askënd prej dekadash). Yoon mohon të gjitha akuzat.
