Nga dëshmitë etnografike dhe imazhet e lashta të Mayave, dimë se Mayat praktikonin forma të ndryshme të modifikimit trupor, përfshirë shpimin, pikturimin e trupit, shenjat nga prerjet (skarifikimi) dhe tatuazhet. Megjithatë, nuk janë gjetur mbetje njerëzore të Mayave me tatuazhe apo mjete tatuazhi në të dhënat arkeologjike.
Pavarësisht kësaj, dihet se tatuazhet ishin të përhapura mes individëve të ndryshëm dhe ndryshonin në varësi të personit që i merrte, duke shërbyer si burim krenarie ose si formë ndëshkimi.
Dr. W. James Stemp shpjegon:
“Sipas llogarive historike spanjolle dhe artit të Mayave nga periudha klasike, duket se si burrat ashtu edhe gratë e rritura mund të tatuoheshin. Nuk kemi dëshmi që fëmijët tatuoheshin.
“Burrat dhe gratë duket se tatuoheshin në pjesë të ndryshme të trupit, dhe kjo gjithashtu ndryshonte disi sipas grupit etnik/gjuhësor. Tatuazhi përdorej për të shënuar kalimet në jetën e një personi ose për të përkujtuar ngjarje të rëndësishme. Mund të ishte një shenjë vlere ose një formë ndëshkimi, në varësi të individit dhe situatës.
“Në disa raste, duket se tatuazhet kishin lidhje me statusin e veçantë. Luftëtarët mund të tatuoheshin si shenjë trimërie, dhe specialistë që kryenin rituale fetare gjithashtu mund të kishin tatuazhe.”
Tatuazhet zakonisht kishin një nga dy temat: ose përshkruanin kafshë si lakuriqë nate, gjarpërinj dhe shqiponja, ose përbëheshin nga forma gjeometrike si harqe, pika, kthesa dhe spirale. Këto shpesh vendoseshin në fytyrë, kofshë, gjoks, shputat e këmbëve dhe kyçe.
Megjithatë, është e vështirë të dallosh nëse përshkrimet dhe imazhet lidhen me tatuazhe të vërteta apo vetëm me pikturime trupore. Kjo sepse shpeshherë termat etnohistorikë i referohen tatuazheve me fjalë si “bojë”, “pikturë” apo “i pikturuar”.
Kjo ndodh ndoshta sepse fjala në gjuhën klasike Maya “tz’ihb” nënkuptonte njëkohësisht “të shkruash” dhe “të pikturosh”, dhe përdorej për çdo lloj vize me bojë.
Prandaj, dëshmitë arkeologjike për tatuazhet në botën e lashtë Maya janë të mjegullta.
Sidoqoftë, së fundmi, një grup studiuesish të udhëhequr nga Dr. Stemp kanë zbuluar mjetet e para të tatuazhit të Mayave në shpellën **Actun Uayazaba Kab** në Belize. Zbulimi është publikuar në *Journal of Archaeological Science: Reports*.
“Hetimet arkeologjike në AUK ishin pjesë e një projekti më të gjerë në perëndim-qendër të Belize (Projekti Rajonal i Shpellave të Perëndimit të Belize) në fund të viteve 1990 që përfshinte një numër shpellash. Ajo që e bëri këtë shpellë më interesante ishin vepra arti (petrografe dhe piktografe, përfshirë shtypjet negative të duarve), modifikimet brenda shpellës (si dyshemetë me suva) dhe varrosjet njerëzore,” shpjegon Dr. Stemp.
Mes objekteve të gjetura ishin dy burinë prej guri. Ato u gjetën në një parvaz në brendësi të shpellës së bashku me rruaza prej xhadeiti, një teh obsidiani, varëse guacke të gdhendura dhe fragmente qeramike, dhe më pas u ruajtën në depo për afro tridhjetë vjet.
Ndër Mayat, burinët prej guri shpesh përdoreshin për të shpuar materiale të forta si kocka ose guacka. Por mund të përdoreshin edhe për aktivitete të tjera. U krye një analizë e konsumit për të përcaktuar qëllimin e tyre.
U zbulua se burinët kishin një lëmuar të veçantë në majë, dhe gjurmët e konsumit nuk ishin në përputhje me shpime ose rituale vetëgjakderdhjeje.
U krijua një burin eksperimental. Duke përdorur këtë mjet, u realizua një tatuazh me shpim mbi lëkurë derri të freskët—e cila njihet si përfaqësuesi më i mirë biologjik i lëkurës njerëzore.
Gjurmët e konsumit ishin të ngjashme me ato të vëzhguara në burinët Maya. Për më tepër, në majat e burinëve Maya u gjetën mbetje të zeza, ndoshta mbetje boje.
Nëse kjo hipotezë është e saktë, këto do të ishin mjetet e para të tatuazhit të Mayave të zbuluara ndonjëherë në arkeologji.
Kur u pyet për kohëzgjatjen e përdorimit të burinëve para se të hidheshin apo në këtë rast, të vendoseshin në shpellë, Dr. Stemp u shpreh:
“Ne dyshojmë se tatuazhi nuk kishte të bënte vetëm me sa gjatë mund të përdorej një mjet përpara se të shteronte ose të thyhej.
“Si një praktikë rituale ose ceremoniale, ne mendojmë se përdorimi i një mjeti për tatuazh ishte i lidhur me një ngjarje të caktuar tatuazhi që përfshinte një person specifik. Në këtë kuptim, secili mjet mund të përdorej vetëm një herë për një ceremoni tatuazhi.
“Kjo gjithashtu ka lidhje me besimin e Mayave se përdorimi i drejtë i një objekti kërkonte edhe bashkëveprim të suksesshëm me ‘shpirtin’ ose ‘forcën e jetës’ që ndodhej brenda objektit. Pra, tatuazhi nuk ishte vetëm një funksion praktik; kishte edhe një nivel më të thellë lidhjeje shpirtërore të lidhur me një ritual. Mjetet e tatuazhit ishin objekte të veçanta, çka ndoshta shpjegon edhe pse përfunduan në një vend kaq të ngarkuar shpirtërisht si shpella.”
