Niède Guidon, arkeologia braziliane e njohur për zbulimin e qindra pikturave parahistorike në shpella në verilindje të Brazilit dhe për kërkimet e saj që sfiduan teoritë rreth pranisë së hershme të njeriut në Amerikë, vdiq të mërkurën në moshën 92-vjeçare, njoftoi Parku Kombëtar Serra da Capivara.
Guidon dokumentoi për herë të parë pikturat me okër të kuq në shtetin gjysmë të thatë të Piauit në vitet 1970. Këto vepra arti të lashta, të bëra me pigmente natyrore si oksidet e hekurit dhe qymyrin e drurit, paraqesin dre dhe kapibarë, por edhe skena nga jeta e përditshme si gjuetia, lindja, vallëzimi dhe puthja.
Guidon luftoi për ruajtjen e zonës, duke çuar në krijimin e Parkut Kombëtar Serra da Capivara në vitin 1979. Në vitin 1991, UNESCO e njohu parkun me një sipërfaqe afro 130,000 hektarë, me lugina, male dhe fusha të mëdha, si një vend trashëgimie kulturore botërore.
Zbulimet e Guidon tronditën teoritë tradicionale mbi kohën dhe mënyrën se si njeriu mbërriti në kontinentin amerikan, sipas një deklarate të vitit 2024 nga Këshilli Kombëtar i Zhvillimit Shkencor dhe Teknologjik i Brazilit.
Më parë besohej se njerëzit kishin mbërritur në Amerikë rreth 13,000 vjet më parë përmes ngushticës së Beringut mes Siberisë dhe Alaskës.
Bazuar në eksplorimin e vendeve arkeologjike në Piaui—ku u zbuluan eshtra njerëzish 15,000-vjeçarë, piktura shpelle të vlerësuara të jenë rreth 35,000-vjeçare dhe dëshmi për zjarre që datojnë deri në 48,000 vjet më parë—Guidon argumentoi se njerëzit kishin mbërritur në kontinentin amerikan nga Afrika përmes detit, dhe shumë më herët se sa besohej më parë, thuhet në deklaratë.
Instituti Chico Mendes për Ruajtjen e Biodiversitetit dhe Instituti Kombëtar i Trashëgimisë Historike dhe Artistike vlerësuan kontributet e Guidon në një deklaratë të përbashkët të mërkurën.
“Nëse Serra da Capivara sot njihet si një nga përqendrimet më të rëndësishme të vendeve arkeologjike në botë, me një ndikim të thellë në debatin dhe kuptimin e historisë së popullimit të Amerikave, kjo është mbi të gjitha falë vizionit dhe mbrojtjes së palodhur të shkencës dhe kulturës nga Niède Guidon,” thanë ata.
“Profesorja Niède është një nga ato figura të paharrueshme që e kanë shkruar emrin e tyre në historinë tonë,” u shpreh Mauro Pires, president i Institutit Chico Mendes, duke e përshkruar kontributin e saj në arkeologjinë botërore si të paçmueshëm.
“Shkenca braziliane është e trishtuar për ndarjen nga jeta të Niède Guidon, e cila na ndihmoi të kuptojmë origjinat e njeriut në kontinentin amerikan,” tha presidenti i Brazilit Luiz Inácio Lula da Silva në një deklaratë.
Guidon lindi në brendësi të shtetit të Sao Paulos në vitin 1933. Ajo u diplomua për Histori Natyrore në Universitetin e Sao Paulos në vitin 1959, përpara se të shpërngulej në Francë për të ndjekur studimet. Ajo përfundoi doktoraturën në Universitetin Sorbona të Parisit në vitin 1975, pasi paraqiti një tezë mbi pikturat në shpella në shtetin Piaui.
Guidon themeloi më pas Fondacionin Muzeu i Njeriut Amerikan, një organizatë jofitimprurëse e përkushtuar trashëgimisë kulturore dhe natyrore të Parkut Kombëtar Serra da Capivara, të cilin e drejtoi mes viteve 1986 dhe 2019.
“Për dekada, ajo dhe ekipi i saj luftuan për të siguruar fonde dhe infrastrukturë për parkun, duke qëndruar me vendosmëri kundër neglizhencës qeveritare,” tha organizata jofitimprurëse të mërkurën, duke shtuar se puna e saj u karakterizua nga “pasioni, këmbëngulja dhe një vizion bujar i shkencës si një mjet për transformim shoqëror.”
Në vitin 2024, Këshilli Kombëtar i Zhvillimit Shkencor dhe Teknologjik i Brazilit e pyeti Guidon për pengesat që kishte përballuar si grua dhe shkencëtare.
“Nuk jam shqetësuar kurrë për opinionet e njerëzve për mua,” tha ajo. “Kam punuar shumë, kam krijuar një ekip shumë të kualifikuar, dhe historia u bë.”
