Qindra përkrahës të ish-presidentit të Bolivisë, Evo Morales, marshuan të premten drejt gjykatës më të lartë zgjedhore të vendit për të kërkuar kandidaturën e udhëheqësit të tyre të majtë në zgjedhjet presidenciale që do të mbahen më vonë këtë vit, një protestë që përfundoi me përleshje në rrugë ndërsa policia tentoi të shpërndajë grupin e demonstruesve.
Përplasjet vijnë si reagim ndaj një vendimi të Gjykatës Kushtetuese të Bolivisë që ndalon Moralesin — presidenti i parë indigjen i vendit që qeverisi nga viti 2006 deri në rrëzimin e tij në 2019 — të garojë sërish në zgjedhjet e 17 gushtit.
Kjo situatë shton tensionet politike në një kohë kur Bolivia po përballet me krizën më të rëndë ekonomike në katër dekadat e fundit.
Ndërsa marshimi mbërriti në kryeqytetin La Paz, protestuesit që kërkonin regjistrimin e kandidaturës së Moralesit u përplasën me forcat e sigurisë pranë Tribunalit Suprem Zgjedhor, duke brohoritur: “Shokë, çfarë duam? Që Evo të kthehet!”
Forcat e sigurisë që kishin bllokuar rrugën drejt gjykatës i ndaluan. Policia raportoi se përplasjet midis protestuesve që hidhnin gurë dhe forcave që përdorën gaz lotsjellës lanë të plagosur dy policë, një gazetar dhe një tregtar lokal.
“Po përdorin fishekzjarre dhe gurë që po lëndojnë forcat tona,” tha komandanti i policisë Juan Russo. “Kjo nuk është një marshim paqësor.”
Autoritetet nuk raportuan për të lënduar në mesin e protestuesve, të cilët u panë duke u shtyrë në tokë, futur në makinat e policisë dhe spërkatur me gaz lotsjellës. Morales kishte premtuar se do të merrte pjesë në marshim të premten, por nuk u shfaq.
Vendimi i gjykatës, i marrë në mënyrë unanime të mërkurën, konfirmoi një vendim të mëparshëm që ndalon presidentët të shërbejnë më shumë se dy mandate. Morales ka shërbyer tre mandate, dhe në vitin 2019 dha dorëheqje nën presionin e ushtrisë dhe u largua në mërgim pasi shpërthyen protesta për tentativën e tij për një mandat të katërt.
Morales u kthye në Bolivi një vit më vonë, kur në zgjedhjet e vitit 2020 në pushtet erdhi kandidati i tij i preferuar, presidenti aktual Luis Arce, nga partia e tij e fuqishme “Lëvizja për Socializëm” (MAS).
Arce, i cili njoftoi këtë javë se nuk do të kandidojë sërish, tha se Gjykata Kushtetuese kishte përjashtuar Moralesin — mentorin e tij që më vonë u kthye në rival — nga gara për zgjedhjet e vitit 2025.
Por shumë ekspertë dyshojnë në legjitimitetin e këtij vendimi në një vend ku konfliktet politike kanë minuar pavarësinë e gjyqësorit dhe presidentët kanë emëruar aleatë në gjykatë.
“Gjykata Kushtetuese jep vendime arbitrare, antikushtetuese sipas qejfit të atyre që janë në pushtet,” tha Morales, i cili vetë ka përfituar nga gjyqtarët pro tij gjatë përpjekjes për të garuar për një mandat të katërt në vitin 2017.
Pas humbjes së një referendumi që kërkonte heqjen e kufizimeve të mandateve, Gjykata Kushtetuese vendosi se ndalimi i Moralesit për të kandiduar shkelte të drejtat e tij njerëzore.
Ky vendim i vitit 2017, sipas Oscar Hassentoufel, president i Tribunalit Suprem Zgjedhor, i jep të drejtë Moralesit të regjistrojë kandidaturën. “Pastaj, tribunali do të vendosë nëse ai është i pranueshëm apo jo.”
Në kundërshtim me vendimin më të fundit të gjykatës, Morales thirri një marshim masiv duke mobilizuar përkrahësit e tij të devotshëm nga zonat rurale tropikale. Ata e kanë mbështetur gjithmonë këtë kultivues koka indigjen për transformimin që solli gjatë qeverisjes së tij — duke rishpërndarë pasurinë nga gazi natyror i Bolivisë dhe duke kërkuar përfshirje më të madhe të shumicës indigjene.
Edhe pse më parë kishte premtuar se do të merrte pjesë, duket se Morales qëndroi i fshehur në bastionin e tij për shkak të frikës nga arrestimi për akuza për trafik njerëzor, që ai i cilëson si të motivuara politikisht.
Qeveria konfirmoi këtë frikë të premten. “I bëjmë thirrje z. Morales të dorëzohet vullnetarisht,” tha Eduardo del Castillo, një ministër kyç në qeverinë e Arce-s që u përkrah nga MAS si kandidat për president më vonë gjatë së premtes në vend të Arce-s. “Nëse e gjejmë duke ecur në rrugë, do ta arrestojmë.”
Në vend të tij, dhjetëra përkrahës të tij marshuan në rrugët e kryeqytetit të premten me maska me fytyrën e Moralesit.
“Evo Morales është secili prej nesh. Nëse duan të arrestojnë Evo Moralesin, atëherë duhet të na marrin të gjithëve,” tha David Ochoa, një përfaqësues i protestuesve.
