Është një ide e dashur për trillimet shkencore: i gjithë universi ynë mund të jetë një simulim që funksionon në një superkompjuter të një civilizimi të avancuar. Por kërkimi i ri nga UBC Okanagan ka provuar matematikisht se kjo nuk është thjesht e pamundur — është e pamundshme.
Dr. Mir Faizal, Profesor i Jashtëm në Fakultetin e Shkencave Irving K. Barber të UBC Okanagan, dhe kolegët e tij ndërkombëtarë, Dr. Lawrence M. Krauss, Arshid Shabir dhe Francesco Marino, kanë treguar se vetë natyra themelore e realitetit funksionon në një mënyrë që asnjë kompjuter nuk mund ta simulojë.
Gjetjet e tyre, të botuara në Journal of Holography Applications in Physics, shkojnë përtej idesë se ne nuk jetojmë në një botë të simuluar si në The Matrix. Ato provojnë diçka shumë më të thellë: universi është ndërtuar mbi një lloj kuptimi që ekziston përtej çdo algoritmi.
“Është sugjeruar që universi mund të simulohet. Nëse një simulim i tillë do të ishte i mundur, universi i simuluar mund të krijonte jetë, e cila nga ana e saj mund të krijonte simulimin e vet. Kjo mundësi e përsëritur e bën shumë të pamundur që universi ynë të jetë ai origjinali, në vend të një simulimi të brendshëm brenda një tjetri,” thotë Dr. Faizal. “Dikur mendohej se kjo ide ishte përtej mundësive të hetimit shkencor. Megjithatë, kërkimi ynë i fundit ka treguar se ajo mund të trajtohet shkencërisht.”
Kërkimi bazohet në një veti mahnitëse të vetë realitetit. Fizika moderne ka kaluar shumë përtej “materies së prekshme” të Njutonit që përplaset në hapësirë. Teoria e relativitetit e Ajnshtajnit zëvendësoi mekanikën njutoniane. Mekanika kuantike ndryshoi sërish mënyrën si e kuptojmë botën. Teoria më e avancuar sot — graviteti kuantik — sugjeron se madje edhe hapësira dhe koha nuk janë themelore. Ato burojnë nga diçka më e thellë: informacioni i pastër.
Ky informacion ekziston në atë që fizikantët e quajnë mbretëria platonike — një themel matematikor më i vërtetë se universi fizik që përjetojmë. Prej kësaj mbretërie burojnë vetë hapësira dhe koha.
Këtu bëhet interesante. Ekipi ka treguar se edhe kjo bazë e bazuar në informacion nuk mund ta përshkruajë plotësisht realitetin vetëm përmes llogaritjes kompjuterike. Ata përdorën teorema të fuqishme matematikore — përfshirë teoremën e paplotësisë së Gödel-it — për të provuar se një përshkrim i plotë dhe i qëndrueshëm i gjithçkaje kërkon atë që ata e quajnë “kuptim jo-algoritmik”.
Mund ta mendoni kështu: një kompjuter ndjek receta, hap pas hapi, pavarësisht sa të ndërlikuara janë. Por disa të vërteta mund të kapen vetëm përmes një kuptimi jo-algoritmik — kuptim që nuk ndjek ndonjë sekuencë hapash logjikë. Këto “të vërteta të Gödel-it” janë reale, por të pamundura për t’u provuar përmes llogaritjes.
Ja një shembull i thjeshtë: “Kjo deklaratë e vërtetë nuk mund të provohet.” Nëse mund të provohej, do të ishte e rreme, duke bërë logjikën të paqëndrueshme. Nëse nuk mund të provohet, atëherë është e vërtetë — por kjo e bën çdo sistem që përpiqet ta provojë të paplotë. Në të dy rastet, llogaritja e pastër dështon.
Kredi: Imazh i gjeneruar nga AI
“Ne kemi demonstruar se është e pamundur të përshkruhet çdo aspekt i realitetit fizik duke përdorur një teori llogaritëse të gravitetit kuantik,” thotë Dr. Faizal. “Prandaj, asnjë teori fizikisht e plotë dhe e qëndrueshme e gjithësisë nuk mund të rrjedhë vetëm nga llogaritja. Përkundrazi, ajo kërkon një kuptim jo-algoritmik, i cili është më themelor se ligjet kompjuterike të gravitetit kuantik dhe, rrjedhimisht, më themelor se vetë hapësira-kohë.”
Që nga momenti që rregullat llogaritëse në mbretërinë platonike mund të ngjajnë, në parim, me ato të një simulimi kompjuterik — a nuk mund të simulohet vetë ajo mbretëri?
Jo, thonë studiuesit. Puna e tyre zbulon diçka më të thellë.
“Duke u bazuar në teoremat matematikore që lidhen me paplotësinë dhe papërcaktueshmërinë, ne tregojmë se një përshkrim plotësisht i qëndrueshëm dhe i plotë i realitetit nuk mund të arrihet vetëm përmes llogaritjes,” shpjegon Dr. Faizal. “Ai kërkon kuptim jo-algoritmik, i cili nga përkufizimi është përtej llogaritjes algoritmike dhe, për këtë arsye, nuk mund të simulohet. Pra, ky univers nuk mund të jetë një simulim.”
Bashkëautor Dr. Lawrence M. Krauss thotë se ky kërkim ka pasoja të thella. “Ligjet themelore të fizikës nuk mund të përfshihen brenda hapësirës dhe kohës, sepse ato i gjenerojnë ato. Është shpresuar prej kohësh që një teori themelore e gjithësisë mund të përshkruajë të gjitha fenomenet fizike përmes llogaritjeve të bazuara në këto ligje. Megjithatë, ne kemi treguar se kjo nuk është e mundur. Një përshkrim i plotë dhe i qëndrueshëm i realitetit kërkon diçka më të thellë — një formë të kuptimit që njihet si kuptim jo-algoritmik.”
Përfundimi i ekipit është i qartë dhe përbën një arritje të rëndësishme shkencore, thotë Dr. Faizal.
“Çdo simulim është në thelb algoritmik — ai duhet të ndjekë rregulla të programuara,” thotë ai. “Por meqenëse niveli themelor i realitetit bazohet në kuptim jo-algoritmik, universi nuk mund të jetë, dhe as nuk ka qenë ndonjëherë, një simulim.”
Hipoteza e simulimit për një kohë të gjatë u konsiderua e patestueshme, e kufizuar në filozofi dhe madje në trillim shkencor, më shumë sesa në shkencë. Ky kërkim e sjell atë fuqishëm në fushën e matematikës dhe fizikës — dhe ofron një përgjigje përfundimtare.
