Tre institucione të kontrollit të sigurisë ushqimore do të shkrihen dhe tre të reja do të ngrihen për të njëjtin qëllim. Ministria e Bujqësisë ka hedhur për konsultim publik projektligjin e ri “Për Kontrollet Zyrtare”, në të cilin është detajuar mënyra e re e kontrollit të sigurisë ushqimore, nga produktet bimore e deri te nënproduktet shtazore, me qëllim ‘ushqime më të sigurta’ për konsumatorët por edhe për kafshët.
Kontrollet nuk do të bëhen më nga AKU, Drejtoria e Shërbimeve të Peshkimit dhe Akuakulturës, apo Agjencia Kombëtare të Veterinarisë. Kompetencat e tyre janë riorganizuar duke u strukturuar në tre institucione të reja.
“Institucioni i Kontrollit Zyrtar” do të mbikqyrë subjektet që operojnë në vend, me një shtrirje të gjerë, nga bujqësia në blegtori. “Institucioni i Kontrollit Kufitar” do të funksionojë vetëm në pikat kufitare. Ndërsa institucioni i “Aktiviteteve të tjera” do të mbulojë aspektet e mbetura, në fushën e sigurisë ushqimore.Projektligji i ri parashikon që kontrollet të kryhen vetëm me bazë risku, që janë të listuar në pikën 11 të nenit 9 të projektligjit.
“IPKZ kryen rregullisht kontrolle zyrtare në të gjithë operatorët, mbi bazë të rriskut dhe me frekuencën të përshtatshme, duke marrë parasysh:
a) rrisqet e identifikuara që lidhen me:
i) kafshët dhe mallrat;
ii) aktivitetet nën kontrollin e operatorëve;
iii) vendndodhjen e aktiviteteve ose veprimtarisë të operatorëve;
iv) përdorimin e produkteve, proceseve, materialeve ose substancave që mund të ndikojnë në sigurinë e ushqimit, integritetin dhe cilesinë e ushqimit, ose sigurinë e ushqimit për kafshë, shëndetin ose mirëqenien e kafshëve, shëndetin e bimëve ose, në rastin e OMGJ-ve dhe produkteve për mbrojtjen e bimëve, që mund të kenë gjithashtu një ndikim negativ në mjedis;
Në nenin 9 thuhet se për të bërë kontrolle në subjekte duhet të ketë rreziqe të identifikuara më parë sa i takon cenimit të sigurisë ushqimore, të ketë informacione për mundësinë e mashtrimit të konsumatorëve si dhe duke u bazuar në historikun e të dhënave të operatorëve në lidhje me rezultatet e kontrolleve zyrtare të kryera ndaj tyre.
“Kontrollet zyrtare kryhen pa njoftim paraprak, përveç rasteve kur njoftimi paraprak është i nevojshëm dhe i justifikuar. Në kontrollet zyrtare me kërkesë të operatorit, autoriteti kompetent mund të vendosë nëse kontrolli zyrtar kryhet me ose pa njoftim paraprak”, thuhet në pikën 4 të nenit 9 te draftit.
Kontrollet duhet të bëhen para se produktet të hidhen në treg, apo në rastin e bagëtive parashikohen analiza përpara se të shkojë në thertore. Po kështu saktësohet se pjesë e kontrolleve do të jenë edhe produktet që vijnë nga importi apo ato që eksportohen në pikat e kontrollit kufitar, këto të fundit do të miratohen me urdhër nga ministri i Bujqësisë.
Por Kontrollet për sigurinë ushqimore nuk do të jenë vetëm në dorë të shtetit. Projektligji i ri ka krijuar hapësirë për të kontraktuar edhe operatorë privatë, në mbikqyrjen e sigurisë së ushqimeve, nga bimët deri tek kafshët.
“Trupë e deleguar” nënkupton një person juridik të veçantë të cilit autoritetet kompetente i kanë caktuar detyra të caktuara të kontrollit zyrtar ose detyra të caktuara që lidhen me aktivitete të tjera zyrtare.”, thuhet pikën 50 të nenit 3.
Këto subjekte private thuhet në nenin 30, që do të jenë të ngarkuara me kontrollin e bizneseve bujqësore apo blegtorale duhet që të raportojnë sa herë tu kërkohet tek autoritetet kompetente për rezultatet e kontrolleve zyrtare.
Projektligji parashikon gjoba të kripura për bizneset që abuzojnë me sigurinë ushqimore të bimëve dhe kafshëve. Ato do të shkojnë nga 100 mijë lekë deri në 2 milionë lekë (ose rreth 20 mijë euro), në rastin kur subjekti operon i paregjistruar. Ky projektligj parashikon të plotësohet me aktet nënligjore për 2 vite, dhe të nisë zbatimin e tij plotësisht më 1 gusht 2027.
