Përmbledhje e anomalive të 10Be, afërsisë së grupeve yjore me sistemin diellor dhe probabilitetit të supernovës së lidhur. Kredit: Astronomy & Astrophysics (2025). DOI: 10.1051/0004-6361/202556253
Shkencëtarët që po përpiqen të zbulojnë nëse një yll shpërtheu dhe mbetjet që rezultuan u përplasën me Tokën 10 milionë vjet më parë mund të jenë një hap më afër zgjidhjes së misterit. Ata zbuluan një sasi të pazakontë të Berilium-10 (10Be) në fund të Oqeanit Paqësor, gjë që mund të shpjegohet nga një supernovë, një yll që shpërthen.
Berilium-10 është një radioizotop jetëgjatë i beriliumit që formohet kur rrezet kozmike nga jashtë sistemit tonë diellor godasin atomet në atmosferën e Tokës. Më herët këtë vit, Dominik Koll në Helmholtz-Zentrum Dresden-Rossendorf në Gjermani dhe kolegët e tij po kërkonin për përqendrime të izotopit në kore të thella oqeanike për të ndihmuar në datimin e këtyre shtresave shkëmbore. Ata gjetën një përqendrim shumë më të lartë se sa prisnin rreth 10 milionë vjet më parë.
Ndërsa disa teori mund t’i shpjegojnë këto depozitime, siç është një ndryshim i rrymave që shpërndajnë 10Be larg poleve veriore dhe jugore, një grup tjetër shkencëtarësh dyshoi se shkaku ishte një yll gjigant që shpërtheu pranë diellit.
Për të testuar këtë teori, Efrem Maconi në Universitetin e Vjenës në Austri dhe kolegët e tij gjurmuan orbitat e kaluara të diellit dhe 2.725 grupeve yjore gjatë 20 milionë viteve. Ata donin të shihnin nëse një supernovë nga një prej këtyre grupeve mund të kishte ndodhur mjaft afër planetit tonë (brenda 100 parsekëve, ose afërsisht 326 vite dritë) dhe në të njëjtën periudhë me rritjen e 10Be në koren oqeanike.
Analiza e ekipit zbuloi se probabiliteti që një yll masiv të ketë shpërthyer brenda 100 parsekëve gjatë kohës së rritjes së 10Be është 68%. Mundësia që shpërthimi të ketë ndodhur shumë më afër, rreth 35 parsekë (114 vite dritë), është 1%. Ata gjithashtu identifikuan 19 grupe yjore që secili kishte më shumë se 1% shans për të prodhuar të paktën një supernovë brenda distancës 100-parsekëshe.
“Rezultatet tona mbështesin mundësinë e një origjine supernove për anomalinë e 10Be dhe theksojnë rëndësinë e të dhënave shtesë të 10Be nga arkiva tokësore të pavarura për të përcaktuar nëse anomalia është me origjinë astrofizike apo tokësore,” shkruajnë shkencëtarët në punimin e tyre të botuar në *Astronomy & Astrophysics*.
Studiuesit gjithashtu identifikuan dy burime të mundshme të shpërthimit të yllit masiv—ASCC 20 dhe OCSN 61, dy grupe yjore nga rajoni formues i yjeve Orion.
Ndërsa kërkimi jep mbështetje të fortë për teorinë kozmike, misteri mbetet i pazgjidhur. Shkencëtarët duhet të konfirmojnë anomalinë e Berilium-10 në kore të tjera të thella rreth botës, gjë që do të sugjeronte një shkak të vetëm dhe universal si një supernovë. Megjithatë, nëse Paqësori është i vetmi vend me tejkalim të 10Be, kjo sugjeron një shkak tokësor, si ndryshimi i rrymave.
—
