Ekipi pas Observatorit shumë të pritur Vera Rubin në Kili publikoi të hënën imazhet e para, duke zbuluar pamje të mrekullueshme të rajoneve ku formohen yjet, si dhe galaktikave të largëta.
Pas më shumë se dy dekadash punë, teleskopi gjigant i financuar nga SHBA ndodhet në majën e Cerro Pachon në Kilin qendror, ku qiejt e errët dhe ajri i thatë krijojnë kushte ideale për vëzhgimin e universit.
Një nga imazhet debutuese është një kompozitë prej 678 ekspozimesh të bëra gjatë vetëm shtatë orëve, duke kapur Mjegullnajën Trifid dhe atë të Lagunës—të dyja ndodhen disa mijëra vite dritë larg Tokës—duke shkëlqyer në nuanca të gjalla rozë mbi sfond portokalli të kuqërremtë.
Imazhi zbulon këto “çerdhe” yjore brenda Rrugës së Qumështit me një nivel detajesh të paprecedentë, me veçori që më parë ishin të zbehta ose të padukshme tani të qarta dhe të dallueshme.
**Burimi: NSF-DOE Vera C. Rubin Observatory**
Një tjetër imazh ofron një pamje panoramike të Grupit të Virgjëreshës — një grumbull galaktikash.
Ekipi publikoi gjithashtu një video të quajtur “arkë thesari kozmike,” që fillon me një afrim mbi dy galaktika përpara se të zmadhohet për të zbuluar rreth 10 milion të tjera.
“Observatori Rubin është një investim për të ardhmen, që do të vendosë një gur themeli të dijes sot, mbi të cilin fëmijët tanë do të ndërtojnë me krenari nesër,” tha Michael Kratsios, drejtori i Zyrës së Politikave të Shkencës dhe Teknologjisë të Shtëpisë së Bardhë.
Në vetëm një pjesë të vogël të fushëpamjes së plotë të Observatorit Rubin mbi Grupin e Virgjëreshës, yje të ndritshëm shndrisin në plan të parë përpara shumë galaktikave të largëta.
I pajisur me një teleskop të avancuar me pasqyrë 8.4 metra dhe kamerën dixhitale më të madhe të ndërtuar ndonjëherë, Observatori Rubin mbështetet nga një sistem i fuqishëm për përpunimin e të dhënave.
Më vonë gjatë këtij viti, ai do të nisë projektin e tij kryesor, *Sondazhi Trashëgimor i Kohës dhe Hapësirës* (LSST). Gjatë dhjetë viteve të ardhshme, ai do të skanojë qiellin çdo natë, duke kapur edhe ndryshimet më të vogla të dukshme me saktësi të pashembullt.
Observatori mban emrin e astronomes pioniere amerikane Vera C. Rubin, kërkimet e së cilës ofruan provat e para për ekzistencën e **materies së errët**—një substancë misterioze që nuk lëshon dritë, por ushtron forcë gravitacionale mbi galaktikat.
**Energjia e errët**, nga ana tjetër, i referohet një force po aq misterioze dhe jashtëzakonisht të fuqishme që besohet të jetë përgjegjëse për zgjerimin gjithnjë e më të shpejtë të universit. Së bashku, materia e errët dhe energjia e errët përbëjnë rreth 95% të kozmosit, por natyra e tyre e vërtetë mbetet ende e panjohur.
**Pamje ajrore e Observatorit Vera C. Rubin në ndërtim në janar 2024.**
Observatori, një nismë e përbashkët e Fondacionit Kombëtar të Shkencës (NSF) dhe Departamentit të Energjisë së SHBA-së, është vlerësuar gjithashtu si një nga mjetet më të fuqishme të ndërtuara ndonjëherë për të ndjekur asteroidët.
Vetëm përmes 10 orësh vëzhgimesh, Observatori Rubin zbuloi 2,104 asteroide të panjohura më parë në sistemin tonë diellor, përfshirë shtatë objekte pranë Tokës—të gjitha pa ndonjë rrezik.
Për krahasim, të gjitha observatorët e tjerë në tokë dhe në hapësirë së bashku zbulojnë rreth 20,000 asteroide të reja çdo vit.
Rubin pritet gjithashtu të jetë observatori më efektiv për të zbuluar objekte ndëryjore që kalojnë përmes sistemit tonë diellor.
Më shumë imazhe nga observatori pritet të publikohen më vonë gjatë mëngjesit të së hënës.
