Një tekst sa më objektiv, i ekuilibruar dhe i çliruar nga ndikimet politike, në mënyrë që publikut t’i ofrohet një histori e qartë dhe e bazuar në fakte të verifikueshme synon të përcjellë “Historia e shqiptarëve”, botimi më i ri që pritet të shohë dritën e botimit brenda 2026-ës. Projekti ka nisur më shumë se tre vite më parë dhe po realizohet nga një grup i gjerë historianësh, të cilët punojnë mbi të dhëna të reja dhe analiza shkencore bashkëkohore. Vëllimi I (Antikiteti) dhe Vëllimi II (Mesjeta) janë tashmë të përgatitur dhe ndodhen në fazën e redaktimit përfundimtar.
“Dy vëllimet e para që përfshijnë historinë e shqiptarëve në antikitet dhe në mesjetë janë përgatitur, janë hartuar në vijat të përgjithshme. Tashmë ndodhen në procesin e redaktimit përfundimtar për ta çuar në botim gjatë vitit që vjen”. Është bërë dhe recensionimi i dy vëllimeve të para, pra historisë antike dhe i asaj mesjetare të shqiptarëve, ndërkohë që do të punohet që të përfundojë edhe hartimi i teksteve për dy vëllimet e tjera”,- shprehet historiani Paskal Milo.
Vëllimi III (Periudha Osmane deri në 1912) dhe Vëllimi IV (Historia e shtetit shqiptar 1912–1990) janë në proces hartimi dhe redaktimi, me disa kapituj të përfunduar dhe të tjerë ende në punim.
Projekti udhëhiqet nga një redaksi qendrore e përbërë nga katër studiues të njohur: Vëllimi I nga Prof. Neritan Ceka, Vëllimi II nga Akademik Pëllumb Xhufi, Vëllimi III nga Prof. Ferid Duka dhe Vëllimi IV nga Prof. Paskal Milo, të cilët mbajnë përgjegjësi për drejtimin shkencor dhe redaktimin përfundimtar të secilit vëllim.
“Jam i ndërgjegjshëm që vëllimi i katërt që përfshin periudhën e shtetit të pavarur shqiptar deri në vitin 1990 është një periudhë që ka patur dhe me siguri do të ketë debate përsëri, pavarësisht se ne po bëjmë dhe do të bëjmë përpjekje që t’i japim opinionit publik dhe atij shkencor një tekst sa më të argumentuar me qëllim që të shmangim sa të jetë e mundur edhe polemikat dhe debatet shterpe që shpeshherë bëhen për ngjarje të tilla historike të rëndësishme, veçanërisht për periudhën e qeverisjes së mbretit Zog, për Luftën e Dytë Botërore, por aq më tepër për periudhën e komunizmit”,- shprehet Milo.
Synimi është të krijohet një tekst sa më objektiv, i ekuilibruar dhe i çliruar nga ndikimet politike, në mënyrë që publikut t’i ofrohet një histori e qartë dhe jo e shtrembëruar.
“Do të jenë tekste të cilat nuk kanë nevojë për detajime, që lexuesit të humbasin në detaje, por do të marrin një informacion kryesor qendror mbi linjat e përgjithshme të zhvillimeve shqiptare në këtë periudhë, që mund ta quajmë edhe bashkëkohore, pra të shekullit të kaluar dhe që do të përpiqet që të ndriçojë edhe aspekte, të cilat mund të kenë qëndruar në hije në të shkuarën nga historiografia e kaluar ose mund të jenë interpretuar nga këndvështrime me theks politik”,- thotë Milo.
Milo shpjegon se autorët punojnë të pavarur, duke respektuar standardet e historiografisë bashkëkohore, ndërsa redaksia qendrore ndërhyn vetëm në fazat e diskutimit dhe redaktimit shkencor. Të gjitha vëllimet i nënshtrohen edhe recensionit nga ekspertë të huaj për garantimin e objektivitetit. Ky botim i Historisë së Shqiptarëve synon të shmangë e interpretimit politik të së kaluarës, ndriçimin e qartë të ngjarjeve dhe figurave historike dhe një tekst që t’i rezistojë kohës, përtej debateve të ditës.
