Shkruar nga Shkenca&Teknika – 25/04/2025
Për dekada me radhë, shkencëtarët kanë besuar se ankilozauridet – dinosaurë të blinduar me bishta masivë, të ngjashëm me shkopinj – ishin zhdukur nga Amerika e Veriut midis 100 dhe 84 milionë vjet më parë. Në këtë periudhë misterioze bosh nuk ishin gjetur fosile kockore të kësaj familjeje të famshme. Një seri gjurmësh të fosilizuara të zbuluara në Malet Shkëmbore kanadeze tani e sfidojnë këtë siguri.
Gjithçka fillon në peizazhet e thyera të Tumbler Ridge, Kolumbia Britanike dhe në veri-perëndim të provincës Alberta, në zemër të Maleve Shkëmbore Kanadeze. Aty, mbi shkëmbinj të ekspozuar të rrahur nga era, një ekip paleontologësh zbuloi gjurmë 100 milionë vjeçare, të lëna nga një dinosaur i fuqishëm, më parë i paidentifikuar: Ruopodosaurus clava. Emri i tij, që do të thotë “hardhucë me kokë poshtë dhe një shkop”, i referohet si terrenit malor të vendit, ashtu edhe bishtit të fuqishëm të kafshës – një armë natyrore e përdorur ndoshta kundër grabitqarëve. Por ajo që e bën këtë zbulim me të vërtetë të jashtëzakonshëm është fakti që gjurmët tregojnë vetëm tre gishta. Deri më tani, të gjitha gjurmët e ankilozaurëve të njohura në Amerikën e Veriut – si ato të famshmit Tetrapodosaurus borealis – ishin të lidhura me nodosauridet, kushërinjtë e ankilozaurideve, që kishin katër gishta dhe një bisht fleksibël. Kështu që këto gjurmë të reja me tre gishta janë të parat që i atribuohen me siguri një ankilozauridi në mbarë botën.
Sipas analizave të bëra nga Dr. **Victoria Arbour**, paleontologe në Muzeun Mbretëror të BC, *uopodosaurus clava mund të ketë pasur një gjatësi prej 5 deri në 6 metra. Ka të ngjarë që ai të ketë pasur një armaturë kockore që i mbulonte shpinën dhe anët, si të gjithë ankilozaurët, ndërsa bishti i fortë përfundonte me një lloj shkopi kockor të rëndë, mjaftueshëm i fuqishëm për të thyer kockat e grabitqarëve. Gjurmët datojnë nga periudha e Mesme e Kretakut, një periudhë ndërmjet 100 dhe 94 milionë vjet më parë. Megjithatë, kjo periudhë përfaqëson një boshllëk të madh fosil për ankilozauridet e Amerikës së Veriut: deri tani nuk ishin gjetur eshtra ose mbetje të drejtpërdrejta. Për këtë arsye, shfaqja e këtyre gjurmëve plotëson një boshllëk kritik në njohuritë tona për evolucionin e këtyre dinosaurëve.
Zbulimi i Ruopodosaurus clava tregon se dy familjet kryesore të ankilozaurëve – nodosauridet (me bishta fleksibël dhe katër gishta) dhe ankilozauridet (me shkopinj dhe tre gishta) – bashkëjetuan në të njëjtën rajon, në të njëjtën kohë. Kjo sugjeron se diversiteti i dinosaurëve të blinduar në Amerikën e Veriut ishte shumë më i madh sesa mendohej më parë. Ky zbulim është gjithashtu një homazh i bukur ndaj punës afatgjatë në terren. Dr. Charles Helm nga Muzeu i Tumbler Ridge kishte vërejtur këto gjurmë disa vite më parë dhe e kishte ftuar Arbour-in që t’i studionte. Së bashku, me ndihmën e disa institucioneve lokale, ata arritën t’i interpretonin këto gjurmë dhe t’i botonin në Journal of Vertebrate Paleontology.
Ky studim kujton një parim themelor në paleontologji: gjurmët mund të flasin aty ku kockat heshtin. Edhe në mungesë të skeleteve, një gjurmë e vetme mirë e ruajtur mund të mjaftojë për të rishkruar një pjesë të historisë së jetës në Tokë. Për studiuesit, **Ruopodosaurus clava** nuk është thjesht një tjetër emër në një listë të gjatë. Është një pjesë që mungonte në pazllin e madh të evolucionit të dinosaurëve dhe, mbi të gjitha, një provë që kuptimi ynë për këto krijesa të lashta ende është plot zona gri. Ndoshta edhe gjigantë të tjerë të harruar po presin të rizbulohen nën këmbët tona, gjurmë pas gjurmeve.
