Për një kohë të gjatë, astronomët kanë parë grumbullin e Perseut si një shembull i rrallë i qetësisë në univers. Kjo strukturë e madhe galaktike, që ndodhet në hapësirën afër Tokës, dukej e qëndrueshme dhe pa ndonjë histori të trazuar. Ajo përfaqësonte modelin ideal të asaj që quhet një grumbull “i relaksuar” – që do të thotë se nuk ka pësuar ndonjë përplasje madhore për një kohë shumë të gjatë.
Megjithatë, të dhëna të reja dhe një studim modern që përdor një teknikë të avancuar të lenteve gravitacionale të dobëta kanë tronditur këtë bindje. Shkencëtarët besojnë se kanë zbuluar një strukturë të fshehur që ka kaluar përmes Perseut në të kaluarën, duke shkaktuar trazira të mëdha në atë që dukej si një rajon paqësor i universit.
Grumbulli i Perseut është një nga ndërtimet më të mëdha të lidhura me gravitet në universin e afërt. Ai përmban mijëra galaktika, re të mëdha gazi të nxehtë dhe sasi të mëdha të materies së errët – të gjitha këto të mbështjella në një strukturë komplekse. Për një kohë të gjatë, të gjitha të dhënat sugjeronin se gazi në këtë grumbull rridhte ngadalë drejt qendrës, duke u ftohur pa shumë trazira. Edhe prania e një “mini-haloje” radio në qendër mbështeste idenë e një ambienti të qëndrueshëm.
Por kishte një problem. Forma e grumbullit nuk ishte e rregullt dhe simetrike, siç pritej nga një strukturë e qetë. Kishte një anësi të dukshme nga lindja në perëndim, diçka që nuk përputhej me teorinë e një sistemi të qëndrueshëm.
Shenja më e qartë e një historie të trazuar erdhi kur astronomët zbuluan fronte të ftohta – kufij midis zonave me gaz të nxehtë dhe të ftohtë. Këto struktura zakonisht janë mbetje të përplasjeve të fuqishme galaktike. Kjo tregonte se Perseu kishte pasur një përplasje në të kaluarën, por nuk dihej me kë.
Këtu hyn në lojë teknika e lenteve gravitacionale të dobëta. Sipas teorisë së Ajnshtajnit, masat e mëdha shtrembërojnë hapësirë-kohën, duke përkulur dritën që vjen nga galaktikat në sfond. Ky efekt është shumë i hollë, por kur vëzhgohen mijëra galaktika, mund të krijohet një hartë e masës totale – përfshirë edhe materien e errët, e cila nuk mund të shihet me teleskopë të zakonshëm.
Duke përdorur këtë metodë dhe vëzhgime nga teleskopë të fuqishëm, një ekip shkencëtarësh zbuloi një zonë të dendur me materie pranë një galaktike të quajtur NGC 1264, në periferi të Perseut. Kjo zonë ishte e lidhur me grumbullin përmes një strukture të gjatë të materies. Modelet kompjuterike treguan se kjo nuk ishte thjesht një rastësi – kishte ndodhur një përplasje e fuqishme midis këtyre dy strukturave.
Këto modele arritën të shpjegojnë edhe frontet e ftohta të zbuluara më herët, duke konfirmuar se ishin pasojë e një përplasjeje të lashtë. Sipas llogaritjeve, nëngrumbulli pranë NGC 1264 është përplasur disa herë me Perseun në të kaluarën. Këto ndërveprime kanë qenë të ngadalta dhe të dhunshme, duke shkaktuar valë të forta, zhvendosje të gazit dhe ndryshime në strukturën e përgjithshme të grumbullit.
Ky zbulim ka disa pasoja të rëndësishme për mënyrën se si kuptojmë universin:
Së pari, edhe strukturat që duken të qeta mund të kenë kaluar ngjarje dramatike. Kjo na tregon se pamja e jashtme mund të mashtrojë dhe se shumë nga grumbujt që konsiderojmë “të relaksuar” mund të fshehin histori të ngjashme.
Së dyti, teknika e lenteve gravitacionale të dobëta po tregohet si një mjet i fuqishëm për të zbuluar materien e errët dhe përplasjet e fshehura në univers.
Së treti, modelimi numerik – përdorimi i kompjuterëve për të rindërtuar ngjarje të së kaluarës – është bërë thelbësor në astronomi. Pa këto simulime, nuk do të ishte e mundur të kuptonim të kaluarën e grumbullit të Perseut.
Ajo që dikur dukej si një zonë e qetë në univers, tani na tregon një histori plot me dramë dhe përplasje. Dhe ky mund të jetë vetëm fillimi: shumë grumbuj të tjerë mund të mbajnë brenda tyre sekrete që presin të zbulohen, ndërsa teknologjia dhe njohuritë tona avancojnë.
