Ekzoplaneti i sapozbuluar HD 135344 Ab mund të shihet si një pikë e verdhë në anën e djathtë të imazhit. Ai u mat në vitet 2019 (2 herë), 2021 dhe 2022. Rrethi bosh vjollcë me yllin në mes tregon vendndodhjen e yllit përkatës. Ky yll u filtrua, fillimisht nga një koronograf dhe më tej nga pas-procesimi dixhital. Vija e ndërprerë përfaqëson orbitën e planetit. Kredi: Stolker et al.
Një ekip kërkuesish ndërkombëtarë i udhëhequr nga Tomas Stolker në Holandë ka fotografuar një ekzoplanet gjigant gazi pranë një ylli 12 milionë vjeçar. Planeti po orbiton një yll tek i cili formimi i planeteve ka përfunduar, ndërsa një yll shoqërues me të njëjtën moshë në këtë sistem binar ende ka një disk formues planetësh.
Kërkuesit i kanë publikuar gjetjet e tyre në revistën Astronomy & Astrophysics.
Sistemi binar HD 135344 AB ndodhet rreth 440 vite dritë larg në yjësinë Lupus. Përbëhet nga dy yje të rinj, A dhe B, që orbitohen nga njëri-tjetri në distanca të mëdha.
Stolker, nga Universiteti i Leiden në Holandë, ka studiuar yllin B gjatë kërkimeve të doktoratës së tij nga viti 2013 deri më 2017 për shkak të diskut të tij interesant formues planetësh.
“Ylli A nuk ishte hetuar kurrë sepse nuk ka disk. Ne ishim kuriozë nëse ai kishte formuar tashmë një planet,” thotë Stolker. “Dhe kështu, pas katër vitesh matjesh të kujdesshme dhe pak fat, përgjigjja është po.”
Ekzoplaneti i sapozbuluar HD 135344 Ab është një gjigant i ri gazi, jo më shumë se 12 milionë vjeç. Ka një masë rreth 10 herë më të madhe se ajo e Jupiterit. Distanca e planetit nga ylli i tij është e ngjashme me orbitën e Uranit rreth diellit.
Kërkuesit theksojnë se ylli A ka përfunduar tashmë formimin e planetëve, ndërsa ylli B ende ka një disk protoplanetar. Kjo tregon se formimi i planetëve rreth yjeve binare mund të ndodhë në kohë të ndryshme.
Katër vite gjurmimi
Kërkuesit përdorën instrumentin SPHERE në Teleskopin Shumë të Madh të Observatorit Europian Jugor (ESO VLT) për të kapur dritën e zbehtë të planetit të mundshëm. Ata e gjetën planetin shpejt, por për një kohë të gjatë nuk ishte e qartë nëse ishte planet apo yll i sfondit.
Për të përjashtuar mundësinë e një ylli sfond, ata e gjurmuan planetin edhe me instrumentin GRAVITY. Ky instrument kombinon dritën nga katër teleskopët e mëdhenj të VLT-së, duke e bërë të mundur të hartohet vendndodhja e planetit me saktësi të madhe. Gjatë katër viteve, kërkuesit e vëzhguan yllin dhe planetin shtatë herë dhe i panë duke lëvizur së bashku. Me fjalë të tjera, nuk ka yll sfondi.
“Megjithatë, kemi pasur fat,” thotë Stolker. “Këndi mes planetit dhe yllit tani është aq i vogël saqë SPHERE mezi mund ta detektojë planetin.”
Popullsi e re?
Në të ardhmen, kërkuesit do të vazhdojnë të monitorojnë planetin me instrumentin GRAVITY. Ata gjithashtu shpresojnë të drejtojnë teleskopin ELT, i cili është ende në ndërtim, drejt planetit. Kjo do t’u mundësojë të përcaktojnë përbërjen e atmosferës dhe të mësojnë më shumë rreth evolucionit të tij.
Përveç kësaj, ata planifikojnë të kërkojnë gjigantë gazi pranë yjeve të rinj në distanca të ngjashme me orbitën e këtij ekzoplaneti të sapozbuluar. Kërkuesit mendojnë se HD 135344 Ab mund të jetë pjesë e një popullsie ekzoplanetësh që deri tani ka qenë e vështirë të zbulohet.
