Lufta për kontrollin e Arktikut po bëhet gjithnjë e më e ashpër, duke e shndërruar rajonin në një pikë kyçe gjeopolitike. Interesat e shteteve më të fuqishme të botës janë të larmishme, duke përfshirë aspektet gjeostrategjike, ekonomike dhe të sigurisë.
Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Shtetet e Bashkuara kanë një interes të thellë për Groenlandën, duke e konsideruar thelbësore për sigurinë e tyre kombëtare. Gjatë Luftës së Ftohtë, Groenlanda shërbeu si një pikë kyçe për mbrojtjen kundër sulmeve bërthamore nga Poli i Veriut. Baza ajrore Thule (tani Baza Hapësinore Pituffik) luan një rol jetik si pjesë e sistemit amerikan të paralajmërimit të hershëm të raketave balistike (BMEWS). Dëshira e Presidentit Trump për të blerë Groenlandën nxjerr në pah vlerën e saj si një “pronë e lakmueshme” për mbrojtjen e SHBA-së, duke ofruar një bazë operative të avancuar si për mbrojtje ashtu edhe për sulm. Kjo situatë ka ngjallur shqetësim tek Rusia dhe ka tendosur marrëdhëniet me aleatët si Danimarka dhe Kanadaja.
Rusia
Rusia është aktori më i rëndësishëm në rajonin e Arktikut, duke zotëruar një të pestën e territorit dhe më shumë se gjysmën e vijës bregdetare. Ajo ka investuar shumë në modernizimin e bazave ushtarake, si Nagurskoye, dhe flota e saj më e madhe e nëndetëseve bërthamore është e vendosur në Gadishullin Kola. Nëndetëset ruse operojnë nën akullin e Arktikut, duke e bërë këtë zonë thelbësore për operacionet e saj të parandalimit. Edhe pse Rusia preferon të mbajë tensionet të ulëta, forcimi i saj ushtarak dhe akuzat ndaj Perëndimit për militarizim po shkaktojnë shqetësim, me potencial real për përshkallëzim.
Kina
Kina, megjithëse nuk ka kufij arktikë, është shpallur një shtet “afër Arktikut” dhe po rrit ndjeshëm aktivitetet e saj në rajon. Interesi kryesor i Kinës vjen nga shkrirja e akullit, e cila hap mundësinë për një rrugë të re tregtare, më të shkurtër dhe potencialisht më të sigurt, të njohur si “Rruga e Mëndafshit Polare”. Kina po zgjeron flotën e saj të thyesve të akullit dhe ka kryer patrullime të përbashkëta me Rusinë. Ky zgjerim i ndikimit ka ngjallur shqetësim si tek SHBA-ja ashtu edhe tek Rusia, kjo e fundit e shqetësuar për spiunazhin kinez në rajon. Kina po përdor një strategji hibride, duke thelluar lidhjet përmes arsimit të lartë, kërkimit shkencor, bashkëpunimit mjedisor dhe partneriteteve bilaterale.
Mbretëria e Bashkuar
Edhe pse nuk është zyrtarisht një fuqi arktike, përfshirja e Mbretërisë së Bashkuar është në rritje, pjesërisht për të kundërshtuar Rusinë. Rajoni strategjik i njohur si hendeku GIUK (Groenlandë, Islandë, Mbretëri e Bashkuar) është vendi ku Flota Veriore e Rusisë duhet të kalojë për të arritur Atlantikun. Mbretëria e Bashkuar po investon në teknologjinë e inteligjencës artificiale (AI) për të monitoruar “aktivitetet armiqësore”, veçanërisht nëndetëset dhe anijet ruse. Megjithatë, ka shqetësime për mungesën e burimeve kyçe ushtarake për të mbështetur një fokus të shtuar në Arktik.
Përshkallëzimi i spiunazhit
Arktiku ka qenë gjithmonë i rëndësishëm për mbledhjen e inteligjencës. Megjithatë, spiunazhi po rritet, me raporte për spiunë rusë që maskohen si akademikë dhe shqetësime për ndërhyrjen e shërbimeve ruse të inteligjencës në politikën lokale. Edhe SHBA-ja ka intensifikuar aktivitetet e saj të mbledhjes së inteligjencës në Groenlandë, duke shkaktuar zemërim në Danimarkë, një aleat i NATO-s. Kjo situatë thekson një mjedis sigurie gjithnjë e më të brishtë dhe potencialin për përshkallëzim të konflikteve në një rajon që dikur ishte i karakterizuar nga “tension i ulët”.
Ndërsa shkrirja e akullit vazhdon dhe burimet natyrore bëhen më të aksesueshme, lufta për kontrollin e Arktikut pritet të intensifikohet, duke e shndërruar rajonin në një pikë të nxehtë gjeopolitike.
