Një studim i fundit nga Dr. Esther Jacobson-Tepfer, i botuar në Cambridge Archaeological Journal, eksploron transformimin e artit shkëmbor që përfaqëson drerët e mëdhenj në Altai-n Mongolian. Kërkimi i saj hedh dritë mbi faktorët e mundshëm që ndikuan në këto ndryshime, duke çuar nga paraqitje realiste të drerit në figura të shtrembëruara që ngjajnë me përbindësha si ujqër.
Drerët e mëdhenj (elk) janë kafshët e dyta më të mëdha të familjes së drerëve, pas moose-it. Meshkujt karakterizohen nga brirë të mëdhenj të cilët i hedhin çdo vit. Si barngrënës të përzier, ata kërkojnë si barëra ashtu edhe bimësi më të ashpër, ndaj preferojnë të jetojnë në pyje ose në kufijtë e tyre.
Disa nga paraqitjet më të hershme të drerëve janë të realizuara përmes gdhendjes në gur dhe datojnë në fundin e periudhës Paleolitike (rreth 12,000 vjet më parë). Megjithëse ka gjasa që të kenë ekzistuar edhe piktura, Dr. Jacobson-Tepfer shpjegon se ato janë jashtëzakonisht të rralla dhe nuk do të kishin mbijetuar mirë në malet Altai.
“Ekziston vetëm një grup i pikturave që ka mbijetuar deri në ditët e sotme, dhe ato ndodhen në shpellën e njohur si Khoit Tsenkir, në rajonin Khovd (në jug të Bayan Ölgiy). Duke pasur parasysh motin dhe kalimin e kohës që nga epokat e bronzit dhe hekurit të hershëm, është e pamundur që pikturat në ambient të hapur të kishin mbetur të paprekura në malet Altai.”
Paraqitjet më të hershme të drerëve janë realiste dhe natyraliste, shpesh duke treguar si meshkuj ashtu edhe femra, ndonjëherë bashkë me të vegjlit e tyre. Ata shfaqen edhe së bashku me fauna të tjera që jetonin në të njëjtin habitat, si mamuthët, rinocerontët me qime dhe strucat.
Ky art karakterizohet nga figura statike të pikturuara në profil (pamje anësore), me përjashtim të këmbëve të cilat shpesh janë të paraqitura si gjymtyrë të rudimentuara, për të dhënë një realizëm të drejtpërdrejtë.
Me kalimin e kohës, drerët paraqiteshin gjithnjë e më pak statikë. Edhe pse ende realistë, ata shfaqeshin më vigjilentë, dhe figurat shfaqnin lëvizje. Drerët filluan të përfshiheshin më shpesh në kontekste të aktivitetit njerëzor, duke u paraqitur pranë gjuetarëve ose në skena gjuetie.
Nga epoka e mëvonshme e bronzit, realizmi në paraqitjet e drerëve filloi të zbehej, dhe artistët filluan të përdorin forma më të stilizuara. Drerët u paraqitën me trupa më të zgjatur dhe brirë të ekzagjeruar. Kjo stilizim u bë gjithnjë e më i tepruar deri në atë pikë sa ata u transformuan në figura shumë abstrakte me fytyra të gjata si sqep zogjsh dhe trupa që ngjanin me ujq.
Sipas Dr. Jacobson-Tepfer, këto transformime përkuan me ndryshime paleoambientale, të cilat nga ana e tyre ndikuan strukturat socio-politike.
Gjatë Holocenit të mesëm dhe të vonë, stepa euroaziatike u bë gradualisht më e ftohtë dhe më e thatë. Kjo prirje klimatike solli tërheqjen e pyjeve. Si pasojë, drerët u shtynë më në perëndim dhe veriperëndim, duke ndjekur tërheqjen e pyjeve.
Gjuetarët u detyruan të ngjiteshin më lart në male për të gjetur vendgjueti, ndërsa barinjtë duhej të çonin tufat e tyre në kullota më të largëta. Ky ndryshim është i dukshëm në artin që paraqet familje që udhëtojnë me kafshët e tyre. Për më tepër, vendet ku ndodhet arti shkëmbor fillojnë të shfaqen në lartësi gjithnjë e më të mëdha.
Ndërsa mjedisi ndryshoi, njerëzit u përshtatën duke u bërë gjithnjë e më shumë barinj gjysmë-nomadë, duke lëvizur në hapësira të gjera. Kjo kalim është i dukshëm në rritjen e numrit dhe përhapjes së varrezave, veçanërisht në Altai-n rus dhe në luginat mongole. Me kalimin e kohës, kuajt u adoptuan në jetën baritore, fillimisht si kafshë ngarkese dhe më vonë për kalërim.
Lëvizja në rritje dhe, më pas, përdorimi i kuajve për të krijuar distancë fizike mes njerëzve dhe mjedisit të tyre, sollën një theks më të madh mbi individët me kalë. Kjo është e dukshme në mënyrën se si këta individë shpesh zbukurohen me motive të stilizuara kafshësh, duke treguar një përqendrim në identitetin personal dhe të grupit, ndoshta të lidhur me struktura shoqërore në zhvillim.
Drerët e mëdhenj pushuan së qeni pasqyrim i botës natyrore, siç i perceptonin gjuetarët e hershëm, dhe u adoptuan si simbole statusi, klani dhe ideve të veçanta.
Në periudhën turke, imazhi i drerit të madh zhduket plotësisht.
