Sëmundja gojë-duar-këmbë (SGDK) është një infeksion viral i zakonshëm, që prek kryesisht fëmijët nën pesë vjeç. Kjo shkaktohet nga enteroviruset, më shpesh nga viruset Coxsackie A16 dhe enterovirus 71. SGDK përhapet shpejt në komunitete, duke qenë më e zakonshme në stinën e ngrohtë dhe në mjedise të mbipopulluara si kopshte dhe shkolla. Kuptimi i simptomave dhe momentet kur është e nevojshme ndërhyrja mjekësore është thelbësor për prindërit dhe kujdestarët për të siguruar trajtimin e duhur dhe për të parandaluar komplikacionet.
Kjo sëmundje shpesh ngatërrohet me infeksione të tjera virale për shkak të simptomave të ngjashme. Edhe pse BPMG zakonisht është e lehtë dhe shërohet pa komplikacione, në disa raste mund të zhvillohet në forma më të rënda që kërkojnë ndihmë mjekësore të menjëhershme. Njohja e hershme e shenjave dhe kuptimi i momenteve kritike për kujdes janë thelbësore për menaxhimin efektiv të sëmundjes.
Coxsackievirus A16 është shkaku më i zakonshëm i sëmundjes gojë-duar-këmbë në SHBA, por edhe viruset e tjera Coxsackie mund ta shkaktojnë këtë sëmundje. Enterovirus 71 gjithashtu lidhet me rastet ose epidemitë e BPMG, veçanërisht tek fëmijët në Azinë Lindore dhe Juglindore. Rrallë, ky virus mund të shkaktojë encefalit, një nga komplikacionet serioze të sëmundjes.
Simptomat e sëmundjes Goje-Duar-Këmbë
SGDK karakterizohet nga një kombinim simptomash që prekin pjesë të ndryshme të trupit të fëmijës. Zakonisht, sëmundja fillon me ethe të lehta deri mesatare, të cilat mund të shoqërohen me dhimbje fyti dhe diskomfort të përgjithshëm. Këto simptoma fillestare shpesh ndjekin shfaqjen e një skuqjeje karakteristike.
Skuqjet zakonisht janë të kuqe dhe mund të jenë të fryra, duke u shfaqur në duar, këmbë dhe rreth gojës. Në duar dhe këmbë, ato mund të shfaqen si pika të kuqe, herë pas here të shoqëruara me vezikula të vogla që mund të rrjedhin pak gjak.
Në gojë, BPMG manifestohet me ulçera të dhimbshme në gjuhë, mishra dhëmbësh dhe brenda faqeve, duke e bërë të vështirë ushqyerjen dhe duke shkaktuar rrezik për dehidratim. Një simptomë tjetër e zakonshme është irritimi dhe diskomforti i përgjithshëm i fëmijës. Fëmijët mund të refuzojnë ushqimin ose të kenë vështirësi për të pirë për shkak të dhimbjeve në gojë. Në raste më të rënda, mund të shfaqen lezione në vithe dhe rreth anusit.
Megjithëse simptomat janë shpesh të pakëndshme, shumica e fëmijëve shërohen plotësisht brenda disa ditëve deri në një javë pa komplikacione të mëdha.
Periudha e inkubacionit nga momenti i infektimit deri te shfaqja e simptomave është 3–6 ditë. Kur sëmundja shfaqet, mund të vëreni:
Ethe
Humbje oreksi
Dhimbje fyti
Ndjesi të përgjithshme të keqardhjes
Pas një apo dy ditësh nga fillimi i etheve, shfaqen vezikulat e dhimbshme në gojë, si pika të vogla të kuqe që shtrihen rreth gojës, në mishra dhëmbësh, gjuhë dhe brenda faqeve. Ato shndërrohen më pas në flluska shumë të dhimbshme, që mund të ulcerohen dhe të shkaktojnë plagë që pengojnë ushqyerjen, madje edhe nëse fëmija pi vetëm lëngje
Si transmetohet sëmundja dhe si diagnostikohet
Sëmundja gojë-duar-këmbë është një nga infeksionet që shkaktojnë vezikula dhe ulçera në gojë. Mjeku diagnostikon sëmundjen duke u bazuar në:
Moshën e pacientit
Simptomat
Pamjen e skuqjes dhe vezikulave në gojë
Ndonjëherë rekomandohet një ekzaminim i faringut (exudat faringian) ose një coproculturë për të identifikuar virusin në laborator.
Viruset që shkaktojnë sëmundjen mund të gjenden tek personi i infektuar:
Në pështymë ose mukus nazal
Në lëngun e vezikulave
Në feçe
Sëmundja është shumë ngjitëse dhe transmetohet:
Përmes kontaktit të afërt me personin e infektuar, edhe një përqafim i thjeshtë
Nëpërmjet rrugëve ajrore, përmes teshtimës ose kollës
Kur ndryshohen pelenat e fëmijëve dhe pastaj preken sytë, hunda ose goja pa larje duarsh
Përmes objekteve dhe sipërfaqeve të kontaminuara, më pas duke prekur sytë, hundën ose gojën pa larë duart
Nëse pini ujë nga pishina që nuk është trajtuar me klor dhe është i kontaminuar me feçe nga një person me BPMG
Sëmundja transmetohet më shumë gjatë javës së parë pas shfaqjes së simptomave, por mund të transmetohet edhe disa ditë ose javë pas zhdukjes së tyre. Disa persona mund të jenë asimptomatikë, por prapë të transmetojnë virusin, prandaj higjiena e duarve është thelbësore. Rekomandohet larja e shpeshtë e duarve dhe shmangia e kontaktit me të tjerët për personat e infektuar, qoftë fëmijë apo të rritur.
Sëmundja nuk transmetohet nga ose tek kafshët shtëpiake ose kafshët e tjera.
Si të parandalojmë komplikacionet dhe transmetimin e sëmundjes
SGDK është shumë ngjitëse dhe mund të përhapet përmes kontaktit direkt me sekrecione të infektuara si pështymë, mukus nazal ose vezikula në lëkurë. Virusi mund të përhapet përmes objekteve të kontaminuara, si lodra, peshqirë ose enë ushqimi.
Për të parandaluar përhapjen, prindërit dhe kujdestarët duhet të ndjekin higjienë rigoroze:
Larja e shpeshtë e duarve me ujë dhe sapun, sidomos para vakteve, pas përdorimit të tualetit dhe pas ndryshimit të pelenave
Shmangia e ndarjes së sendeve personale të fëmijës
Dezinfektimi i rregullt i sipërfaqeve dhe lodrave që përdoren shpesh
Në mjedise të mbipopulluara si kopshte dhe shkolla, fëmijët e sëmurë duhet të qëndrojnë në shtëpi deri sa simptomat të përmirësohen, për të zvogëluar rrezikun e infektimit të të tjerëve.
Është e rëndësishme të kërkohet këshillë mjekësore para përdorimit të suplementeve ose trajtimeve, përfshirë ato natyrale.
Si të kujdesemi pas diagnostikimit dhe gjatë rikuperimit
Trajtimi për SGDK është kryesisht simptomatik, duke u fokusuar në lehtësimin e diskomfortit dhe parandalimin e dehidratimit. Prindërit duhet të sigurojnë që fëmija të pijë mjaftueshëm lëngje për të kompensuar humbjet nga ethet dhe vështirësia në ushqim. Opsione të mira janë:
Ujë
Supe
Lëngje të holluara
Solucione për rehidratim oral
Për të ulur ethet dhe dhimbjet mund të përdoren antipiretikë dhe analgjezikë si paracetamol ose ibuprofen, sipas udhëzimeve të mjekut. Duhet të shmanget aspirina tek fëmijët me BPMG, sepse rrit rrezikun për sindromin Reye, një gjendje e rrallë por serioze.
Për lehtësimin e skuqjeve dhe dhimbjeve në gojë, mund të përdoren lotione qetësuese ose kremra me anestetik lokal. Ushqimet e buta dhe të ftohta si jogurti, pudingu ose akullorja mund të ndihmojnë në qetësimin e dhimbjeve. Pushimi adekuat është thelbësor. Prindërit duhet të sigurojnë një ambient të qetë dhe të rehatshëm për rikuperimin. Monitorimi i kujdesshëm i simptomave ndihmon në identifikimin e shenjave të përkeqësimit ose komplikacioneve që kërkojnë ndërhyrje mjekësore.
Komplikacionet e mundshme: Kur të shqetësohemi?
Edhe pse SGDK zakonisht është e lehtë, në disa raste mund të shfaqen probleme serioze. Komplikacionet e mundshme përfshijnë:
Dehidratimi: Nëse fëmija refuzon të pijë për shkak të dhimbjeve në gojë. Shenjat përfshijnë gojë të thatë, mungesë lotësh gjatë të qarat, ulje të urinimit dhe letargji. Kërkohet menjëherë ndihmë mjekësore.
Infeksione sekondare bakteriale të lëkurës
Meningjit viral: Shenjat përfshijnë ethe të vazhdueshme, dhimbje të forta koke, qafë të ngurtë, ose skuqje që përhapet shpejt.
Disa lloje të enterovirusit, si enterovirus 71, mund të lidhen me forma më të rënda të BPMG, duke përfshirë encefalit dhe sindromën e transmetimit të poliomielitit. Monitorimi i kujdesshëm i simptomave dhe konsultimi i rregullt me mjekun janë të rëndësishëm për menaxhimin e sëmundjes dhe parandalimin e komplikacioneve.
Pikat kryesore për t’u mbajtur mend
Parandalimi i përhapjes: Duart janë një mënyrë kryesore për transmetimin e baktereve dhe viruseve. Larja e duarve ndihmon në eliminimin e mikroorganizmave dhe parandalon përhapjen e sëmundjeve.
Reduktimi i rrezikut nga infeksionet: Larja e duarve zvogëlon rrezikun e infeksioneve të syve, hundës, gojës dhe veshëve.
Ruajtja e shëndetit të lëkurës: Larja e duarve duhet të jetë e rregullt dhe e kujdesshme për të shmangur tharjen dhe irritimin e lëkurës.
SGDK shkaktohet nga viruse që i përkasin gjinisë së enteroviruseve, duke përfshirë polioviruset, viruset Coxsackie, ecoviruset dhe enteroviruset e tjera.
Pyetjet më të shpeshta rreth sëmundjes Goje-Duar-Këmbë
Sa ngjitëse është sëmundja?
BPMG është më ngjitëse gjatë 6–7 ditëve të para pas shfaqjes së simptomave, por virusi mund të qëndrojë në trup rreth 14–15 ditë pas zhdukjes së tyre, dhe personat mund të jenë bartës asimptomatikë. Izolimi në shtëpi duhet të zgjasë të paktën tre javë, edhe nëse shenjat vizuale kanë zhdukur.
A mund të prekë edhe të rriturit?
Po, edhe pse është më e zakonshme tek fëmijët, të rriturit me imunitet të dobësuar ose në periudhë pas operacionit ose sëmundjes janë më të ndjeshëm ndaj infeksionit. Simptomat janë të ngjashme, por ethet mund të jenë më të forta. Të rriturit mund të jenë gjithashtu bartës asimptomatikë.
A mund të rikthehet sëmundja?
Po, sëmundja mund të rikthehet për shkak të ekzistencës së shumë variantëve viralë që mund të ndryshojnë. Imuniteti i fituar nga një infeksion i mëparshëm mbron vetëm kundër të njëjtës tulpë virale, gjë që është e pamundur të ndodhë gjithmonë.
Çfarë ushqimesh duhet të shmangin personat e infektuar?
Duhet të shmangen ushqimet me acid si agrumet, perimet e tharta, ushqimet pikante ose të kripura, sepse mund të irritojnë plagët në gojë. Rekomandohen ushqime të buta dhe në temperaturë dhome, si jogurti, pure frutash, kompote kajshie ose pjeshkë, dhe produkte që mund të përtypjen lehtë.
Çfarë komplikacionesh mund të shfaqen?
Prindërit duhet të jenë të vëmendshëm ndaj shenjave të dehidratimit, infeksioneve sekondare të lëkurës dhe simptomave neurologjike të pazakonta. Nëse ethet vazhdojnë ose nuk ulen pas përdorimit të medikamenteve, duhet të konsultohet mjeku.
