A përballesh me dhimbje barku të pashpjegueshme, të përziera apo edhe të vjella? Nëse këto simptoma shfaqen disa ditë pas konsumimit të disa ushqimeve, është e mundur të bëhet fjalë për parazitë intestinalë. Parazitozat intestinale shkaktohen nga mikroorganizma si protozoarët (organizma njëqelizorë) ose helmintet (krimba dhe larva). Edhe pse tingëllon shqetësuese, këto infeksione janë më të zakonshme sesa mund të mendosh dhe mund të trajtohen në mënyrë efektive, nëse zbulohen në kohë.
Çfarë janë parazitozat intestinale?
Parazitozat intestinale janë infeksione të shkaktuara nga parazitë që arrijnë të jetojnë dhe të shumohen në sistemin tretës të njerëzve. Këto organizma përdorin burimet e trupit të njeriut për t’u ushqyer dhe për t’u shumëfishuar. Si rezultat i kësaj marrëdhënieje, shfaqen simptoma që krijojnë shqetësim.
Studimet tregojnë se afërsisht 25% e popullsisë së globit ka infeksione parazitare, qoftë tek të rriturit, qoftë tek fëmijët, dhe ky përqind mund të rritet në zonat tropikale. Infeksioni më i përhapur parazitar është askarioza, e cila prek deri në një miliard njerëz.
Si shfaqen parazitozat dhe kush është në rrezik
Parazitozat intestinale shfaqen kryesisht pas gëlltitjes së ujit ose ushqimeve të kontaminuara. Burimet kryesore të infektimit me parazitë intestinalë janë:
Uji i kontaminuar – në zonat ku uji nuk pastrohet dhe filtrohet siç duhet, mund të përmbajë parazitë. E njëjta gjë mund të ndodhë edhe në pishinat publike. Gjithashtu, edhe uji i detit, megjithëse i dobishëm për shkak të mineraleve, nëse gëlltitet gjatë notit, mund të shkaktojë parazitoza. Rreziku rritet ndjeshëm nëse noton pranë zonave ku qentë lihen të lirë.
Ushqimet e kontaminuara – nëse të pëlqen mishi i pjekur pak ose i gjakosur, duhet të dish se mund të mos jetë zgjedhja më e mirë nëse dëshiron të shmangësh një infeksion parazitar. Gëlltitja e mishit të papërpunuar ose të papjekur mirë të derrit ose viçit mund të shkaktojë infektim me tenja. Kujdesi duhet të jetë edhe më i madh kur përgatitet mish në skarë, sepse nxehtësia mund të mos shpërndahet në mënyrë të njëtrajtshme. Konsumimi i peshkut të papjekur rrit rrezikun për infeksion nga Diphyllobothrium latum, një lloj krimbi i sheshtë i zorrëve.
Mungesa e higjienës së duarve – moslarja e duarve pas përdorimit të tualetit, para ngrënies ose pas kontaktit me kafshët mund të favorizojë përhapjen e vezëve të parazitëve. Përdor ujë dhe sapun dhe pastroji duart të paktën 30 sekonda.
Kontakti me sipërfaqe të kontaminuara – lodra, mobilie ose objekte të tjera që kanë qenë në kontakt me vezë parazitësh mund të jenë burime infeksioni, veçanërisht në ambientet kolektive si kopshtet. Mësoje fëmijën të mos prekë fytyrën dhe të mos hajë pa larë duart.
Kafshët shtëpiake – kafshët shpesh lëpijnë qimen e tyre, dhe vezët e parazitëve mund të jenë të pranishme aty. Prandaj, është thelbësore të lash duart sa herë që prek kafshën.
Udhëtimet në vende tropikale – rreziku i kontaktit me parazitë nga uji rritet kur viziton vende ekzotike ose pi ujë nga lumenjtë ose burime jo të sigurta. Është e rekomanduar të pish vetëm ujë të ambalazhuar dhe të shmangësh dushin apo larjen në zona me ujë të pa filtruar.
Sistemi i dobësuar imunitar – një sistem imunitar i kompromentuar mund të zvogëlojë aftësinë e trupit për të luftuar parazitët.
Kush është më i rrezikuar:
Fëmijët
Të moshuarit
Gratë shtatzëna
Punonjësit në qendrat e kujdesit
Personat që kanë kryer transplant organesh
Pacientët që marrin trajtim për refluks gastroezofageal
Gjithashtu, disa sëmundje mund të prekin sistemin imunitar, si:
Diabeti
HIV
Kanceri
Llojet e parazitëve intestinalë dhe si shkaktojnë infeksione
Dy llojet kryesore të parazitëve intestinalë që shkaktojnë infeksione janë:
Protozoarët – shumohen në trupin e njeriut dhe mund të lëshojnë vezë në jashtëqitje, duke shkaktuar autoinfeksion ose transmetim te të tjerët.
Helmintet (krimbat) – trupi është një ambient i përshtatshëm për rritjen e tyre, por shumica nuk mund të shumohen brenda trupit. Teksa rriten, ata formojnë vezë që eliminohen në jashtëqitje.
Giardia – giardioza
Infeksioni me Giardia lamblia është një infeksion intestinal me simptoma të sistemit tretës. Paraziti është i pranishëm kudo në botë, veçanërisht në zonat me higjienë të ulët dhe ujë të pijshëm të papërshtatshëm. Transmetimi ndodh përmes ushqimit të kontaminuar ose kontaktit me persona të infektuar.
Shpesh, infeksioni zhduket për disa javë me trajtim, por diskomforti abdominal mund të vazhdojë. Disa persona janë asimptomatikë dhe mund të transmetojnë infeksionin përmes feçeve. Te fëmijët, giardia transmetohet shpesh në kopshte.
Oksiurët
Enterobius vermicularis transmetohen nëpërmjet rrugës fekalo-orale ose kontaktit me objekte të kontaminuara. Pasi gëlltiten, vezët piqen në 2 javë dhe jetojnë rreth 2 muaj në zorrë. Femrat i vendosin vezët gjatë natës në zonën perianale, duke shkaktuar kruajtje. Vezët bëhen infektuese pas 6-8 orësh dhe mbeten të tilla deri në 3 javë. Infeksioni prek kryesisht fëmijët 5-11 vjeç, por jo vetëm. Mbi 250 milionë njerëz janë të infektuar globalisht.
Limbrikët – askaridioza
Ascaris lumbricoides, të njohur edhe si krimba të rrumbullakët, mund të arrijnë gjatësinë 15-35 cm dhe janë të dukshëm në rastet e infeksioneve të rënda (në jashtëqitje). Infeksioni shpesh kalon pa u vënë re, por në raste të rënda, sidomos te fëmijët, shfaqen simptoma.
Tenia
Tenia është një krimb i sheshtë parazitar. Shkakton:
Teniazë – kur forma e rritur jeton në zorrë;
Cisticerkozë – kur larvat lokalizohen në inde ose organe.
Krimbat e rritur janë të segmentuar dhe kapen në zorrë me grepëzat në kokë (scolex).
Trichinella – trikinoza
Kontraktohet përmes mishit të papërpunuar ose të papjekur mirë që përmban larva të Trichinella spiralis (ose specie të tjera). Larvat çelin në zorrë, migrojnë në muskuj dhe sistemin nervor dhe mund të mbeten aktive për vite.
Amiba – amebiaza
Shkaktohet nga Entamoeba histolytica. Transmetimi ndodh përmes ushqimit të kontaminuar me feçe ose kontaktit të drejtpërdrejtë fekalo-oral. Shumica e njerëzve janë asimptomatikë ose kanë simptoma të lehta. Në disa raste shfaqen infeksione invazive intestinale ose ekstraintestinale (mëlçi, lëkurë, mushkëri, tru, etj.). Abcesi hepatik amebian mund të shfaqet papritur ose gradualisht, 1-3 muaj pas infeksionit.
Një formë e rrallë, Balamuthia mandrillaris, që gjendet në ujëra të ngrohta, mund të jetë fatale nëse nuk diagnostikohet në kohë, sepse ushqehet me qelizat e sistemit nervor.
Simptomat e parazitëve intestinalë te të rriturit
Disa lloje krimbash mund të zhduken vetëm, nëse sistemi imunitar është i fortë. Megjithatë, mund të kërkohet trajtim, sipas infeksionit. Simptoma të zakonshme:
Dhimbje abdominale
Diarre
Të përziera
Të vjella
Fryrje barku
Dizenteri (jashtëqitje me gjak ose mukus)
Skuqje në zonën gjenitale
Kruarje anale
Lodhim
Humbje peshe
Eliminim i krimbave në jashtëqitje
Simptomat e parazitëve intestinalë te fëmijët
Simptomat ndryshojnë sipas parazitit. Shpesh, ato shfaqen vonë. Më të zakonshmet:
Dhimbje barku
Humbje oreksi
Ulje energjie
Çrregullime të tretjes
Probleme gjumi (kryesisht nga kruarja)
Diagnoza e parazitozave intestinale
Për shkak të simptomave jo specifike, diagnoza kërkon:
Anamnezë (simptoma, fillimi, zhvillimi, faktorët ndikues)
Ekzaminim të jashtëqitjes (koproparazitologjik)
Analiza gjaku
Test amprentimi anal
Imazheri
Kolonoskopi
Trajtimi më i mirë për krimbat e zorrëve
Trajtimi eliminon parazitët, simptomat dhe parandalon komplikimet e riinfeksionin.
Te të rriturit:
Praziquantel përdoret kundër Tenias dhe parazitëve të tjerë, sepse paralizon krimbat, duke favorizuar eliminimin e tyre. Për krimbat e rrumbullakët përdoren Mebendazol ose Albendazol. Zakonisht, trajtimi zgjat deri në 3 ditë, por mund të shkojë deri në 2-3 javë. Pas trajtimit, rekomandohet ekzaminim i jashtëqitjes.
Te fëmijët:
Trajtimi përshtatet sipas:
Llojit të infeksionit
Ashpërsisë
Moshës
Sëmundjeve të tjera
Përdoren shpesh shurupe. Mjeku pediatër vendos për preparatin më të përshtatshëm.
Trajtimi natyral për parazitët intestinalë
Mund të përdoret si mbështetje, por jo në vend të ilaçeve kur rasti është i rëndë:
Berberina
Gjatë studimeve është parë se pengon shumimin dhe riprodhimin e parazitëve. Gjendet në preparate farmaceutike (klorhidrat berberine 97%).
Farat e kungullit
Të pasura me aminoacide dhe acide yndyrore si berberina, kukurbitina dhe palmatina, të cilat dëmtojnë disa parazitë. Ekstrakti ka reduktuar numrin e vezëve dhe parazitëve si te të rriturit ashtu edhe te fëmijët.
Hudhra
Ka veti antimikrobike dhe antiparazitare. Mund të konsumohet 1-2 thelpinj hudhër të papërpunuar në ditë, esëll ose në ushqim.
Çaji i pelinit
Ka efekt kundër parazitëve intestinalë. Duhet përdorur me moderim dhe me këshillë mjeku.
Si mund të parandalojmë infeksionet parazitare?
Masat më efektive:
Larja korrekte e duarve
Larja para ngrënies
Pastrimi i frutave dhe perimeve
Shmangia e ujit të kontaminuar
Higjiena e mirë e kafshëve shtëpiake
Ndërrimi i çarçafëve çdo disa ditë
Shmangia e ecjes zbathur
Mësoje fëmijën të respektojë rregullat e higjienës dhe shpjegoji rëndësinë në mënyrë të kuptueshme. Shpërbleje kur i zbaton.
Kujdesi ndaj shëndetit tënd dhe të familjes fillon me masa të thjeshta si higjiena rigoroze dhe ushqimi i duhur. Përdor suplemente ushqimore për shëndetin e traktit tretës, por nëse dyshon për një infeksion parazitar, këshillohu me mjekun.
