Në një studim të ri, shkencëtarët kanë treguar se ndryshimi i klimës, i nxitur nga aktiviteti njerëzor, ishte i dallueshëm që në vitet 1880, shumë kohë para shfaqjes së përhapur të automjeteve me karburant fosil. Studimi, i botuar në PNAS, detajon një skenar hipotetik ku shkencëtarët e shekullit të 19-të, me mjete moderne, mund të kishin vëzhguar shenja të hershme të ndryshimeve atmosferike të shkaktuara nga Revolucioni Industrial. Gjetjet e studimit shënojnë një moment kyç në përpjekjet e vazhdueshme për të kuptuar ndikimin e njeriut në modelet klimatike, duke zbuluar se ne kemi njohur për ndryshimin e klimës të shkaktuar nga njeriu shumë më gjatë sesa mendohej më parë.
Në një eksperiment mendor, shkencëtarët e Tokës dhe të atmosferës sugjerojnë se me instrumentet e duhura, shkencëtarët e fundit të viteve 1800 mund të kenë zbuluar sinjalet e para të ndryshimeve klimatike rreth vitit 1885. Kjo periudhë u shënua nga industrializimi i hershëm, megjithatë makinat me karburant fosil ishin ende disa vite larg bërjes së zakonshme. Studimi tregon se duke përdorur mjete moderne si radiometrat satelitorë me mikrovalë, shkencëtarët mund të kishin vëzhguar modele të ndryshimeve atmosferike që ishin shkaktuar nga njeriu. Kjo periudhë i paraprin shumë studimeve sistematike të shekullit të 20-të që më vonë konfirmuan shkaqet antropogjene të ndryshimeve klimatike.
Hulumtimi bazohet në një metodë të quajtur analiza e “gjurmëve të gishtërinjve”, ku shkencëtarët aplikojnë një teknikë të bazuar në modele për të dalluar ndikimet njerëzore dhe natyrore në klimë. “Pastaj ne aplikojmë një metodë ‘gjurmësh gishtërinjsh’ të bazuar në modele për të dalluar efektet njerëzore dhe natyrore në klimë”, shpjegojnë autorët. Duke përdorur këtë metodë, shkencëtarët ishin në gjendje të zbulonin ndikimet e hershme njerëzore në sistemin klimatik, siç është ftohja stratosferike. Ftohja në stratosferë është një tregues kyç i rritjes së gazrave serrë në atmosferë, veçanërisht dioksidit të karbonit. Ky fenomen ka të ngjarë të ketë filluar që në fund të shekullit të 19-të, shumë kohë para se emetimet moderne të karbonit të arrinin nivelet e tyre aktuale.
Hulumtimi zbulon se sinjali i parë i dallueshëm i ndryshimit të klimës nuk ishte ngrohja, por ftohja stratosferike. Gazrat serrë, kryesisht dioksidi i karbonit, bllokojnë nxehtësinë në shtresat e poshtme të atmosferës, por ato ndikojnë edhe në stratosferë në një mënyrë që shkakton ftohje në këtë shtresë të sipërme. “Ftohja e theksuar e stratosferës së mesme deri në të sipërme, kryesisht e nxitur nga rritjet antropogjene të dioksidit të karbonit, do të kishte qenë e identifikueshme me besim të lartë deri në vitin 1885, para ardhjes së makinave me benzinë”, shkruajnë autorët.
Ky efekt ftohës është një pasojë e drejtpërdrejtë e rritjes së emetimeve të gazrave serrë. Dioksidi i karbonit jo vetëm që bllokon nxehtësinë në atmosferën e poshtme, por gjithashtu ndryshon dinamikën e stratosferës. Ky ftohje, i kombinuar me ngrohjen në troposferën poshtë, do ta kishte bërë ndryshimin e klimës të dallueshëm edhe në këtë fazë të hershme. Studimi arrin në përfundimin se nëse shkencëtarët në shekullin e 19-të do të kishin qasje në mjete matëse me cilësi të lartë, ata mund t’i kishin vëzhguar këto shenja të hershme të ftohjes stratosferike brenda pak dekadash.
Në studimin e tyre, autorët hipotetizojnë se edhe me aftësi të kufizuara monitorimi, shenjat e hershme të ndryshimeve klimatike do të kishin qenë të vëzhgueshme deri në mesin e viteve 1890. “Edhe nëse aftësia jonë e monitorimit në vitin 1860 nuk do të kishte qenë globale, dhe matjet e temperaturës stratosferike me cilësi të lartë do të ekzistonin vetëm për gjerësitë e mesme të Hemisferës Veriore, do të kishte qenë ende e mundur të zbulohej ftohja stratosferike e shkaktuar nga njeriu deri në vitin 1894, vetëm 34 vjet pas fillimit të supozuar të monitorimit të klimës”, deklarojnë autorët. Kjo tregon se kufijtë teknologjikë të kohës nuk do ta kishin penguar zbulimin e ndryshimeve klimatike nëse do të ishin në dispozicion instrumente më të përparuara.
Ky zbulim është veçanërisht i rëndësishëm sepse nënvizon se sa herët ndikimi njerëzor në klimë ishte i matshëm, madje edhe para rritjes së shpejtë të emetimeve industriale në shekullin e 20-të. Studimi tërheq vëmendjen për faktin se kuptimi shkencor i ndryshimeve klimatike mund të kishte përparuar shumë më herët, duke ndikuar potencialisht në politikat e hershme klimatike dhe praktikat industriale. Autorët spekulojnë se nëse kjo njohuri do të kishte qenë e disponueshme, njerëzimi mund të kishte shmangur ose zbutur disa nga pasojat më katastrofike mjedisore me të cilat po përballemi tani.
Studimi përfundon me një kujtesë të fortë për rëndësinë e adresimit të ndryshimeve klimatike përpara se ato të arrijnë pragje të pakthyeshme. “Ne e dimë me besim të lartë se duhet të ndiqen rrugë të qëndrueshme për të shmangur ndërhyrjen e rrezikshme antropogjene në klimë”, përfundojnë autorët. Gjetjet theksojnë se ndryshimet e parashikuara në të ardhmen në atmosferë, veçanërisht në stratosferë dhe troposferë, pritet të tejkalojnë ndryshimet e vëzhguara midis viteve 1986 dhe 2024.
Siç thekson studimi, njerëzimi tani ndodhet në një udhëkryq kritik. “Njerëzimi tani është në prag të ndërhyrjes së rrezikshme antropogjene. Zgjedhjet tona afatshkurtra do të përcaktojnë nëse do ta kalojmë apo jo këtë prag.” Studimi bën thirrje për veprime të menjëhershme për të frenuar emetimet dhe për të miratuar praktika të qëndrueshme, me të ardhmen e planetit në rrezik.
