Një zbulim i habitshëm në bregdetin Kumbrian të Anglisë ka zbuluar një lloj të ri shkëmbi, të formuar nga mbetjet industriale, që sfidon kuptimin tonë të proceseve gjeologjike të Tokës. Siç detajohet në një studim të kohëve të fundit të botuar në Geology, skorja e çelikut nga furrat e vjetra është transformuar në shkëmb të ngurtë në vetëm 35 vjet, shumë më shpejt se çdo formacion natyror gjeologjik. Ky zbulim ngre pyetje të rëndësishme në lidhje me shpejtësinë e formimit të shkëmbinjve dhe se si aktiviteti industrial njerëzor po e riformëson gjeologjinë e planetit. Studiuesit kanë zbuluar se materialet e mbeturinave po ngurtësohen në një shkëmb qelqor blu-gri përgjatë vijës bregdetare të Derwent Howe, një fenomen që është quajtur “cikli i shkëmbit antropoklastik”. Ky proces imiton ciklin natyror të shkëmbit, por vepron në një afat kohor të përshpejtuar për shkak të kimisë unike të mbetjeve industriale, e cila lehtëson çimentimin e shpejtë të materialeve.
Implikimet e këtij zbulimi shkojnë përtej kuptimit shkencor të gjeologjisë. Siç e kanë vërejtur gjeologët tani, aktiviteti njerëzor po lë një gjurmë në sipërfaqen e Tokës, një gjurmë që po evoluon shumë më shpejt nga sa mendohej më parë. Ky zbulim është detajuar në një punim të ri që nxjerr në pah ndikimin në rritje të materialeve antropogjene në të dhënat gjeologjike.
Tradicionalisht, gjeologët kanë besuar se formimi i shkëmbinjve është një proces i ngadaltë dhe gradual që zgjat miliona vjet. Megjithatë, ky zbulim i ri e sfidon këtë supozim të hershëm. Dr. Amanda Owen e Universitetit të Glasgout, e cila udhëhoqi studimin, shpjegoi: “Për disa qindra vjet, ne e kemi kuptuar ciklin e shkëmbinjve si një proces natyror që zgjat mijëra deri në miliona vjet.” Vëzhgimet e ekipit sugjerojnë se cikli tipik i shkëmbinjve, i cili përfshin procese si sedimentimi, ngjeshja dhe çimentimi, vepron me një ritëm të përshpejtuar kur përfshihen materiale njerëzore si skorja.
Skorja e çelikut, e cila është një nënprodukt i prodhimit të çelikut, është tashmë kimikisht e predispozuar për rritjen e çimentos, gjë që i lejon asaj të ngurtësohet me shpejtësi kur ekspozohet ndaj kushteve mjedisore. Ekipi i studimit zbuloi se ajo që normalisht do të duheshin miliona vjet për t’u formuar në natyrë, po ndodh vetëm në pak dekada kur materialet ekspozohen ndaj kushteve të duhura. Ky fenomen është quajtur “cikli i shkëmbinjve antropoklastikë”, një term i shpikur për të përshkruar shkëmbinjtë e krijuar nga njeriu që po formohen me shpejtësi, duke ndryshuar afatin kohor dhe natyrën e formimit të shkëmbinjve në epokën Antropocen.
Dr. John MacDonald, një bashkautor i studimit, vërejti: “Kjo na jep një afat kohor maksimal prej 35 vitesh për këtë formacion shkëmbor.” Ky informacion është një ndryshim rrënjësor, pasi nxjerr në pah se si mbetjet industriale, të cilat shpesh shihen si një shqetësim mjedisor, po bëhen një lloj i ri shkëmbi që po formohet me shpejtësi.
Transformimi i shpejtë i skorjeve në shkëmb ka pasoja të rëndësishme për ekosistemet bregdetare. Ndërsa shkëmbi i sapoformuar ngurtësohet përgjatë brigjeve, ai zëvendëson mjediset e lirshme dhe ranore në të cilat mbështeten shumë specie detare për shumimin dhe ushqyerjen. Dr. David Brown, bashkautori i tretë i studimit, paralajmëroi: “Nuk kemi aq kohë sa menduam për të gjetur një vend për ta vendosur atë ku do të ketë ndikim minimal në mjedis.” Ky litifikim i shpejtë i mbeturinave paraqet një sfidë të papritur për menaxherët bregdetarë dhe ambientalistët të cilët tashmë po përpiqen të balancojnë mbrojtjen e ekosistemit natyror me ndërhyrjen e aktivitetit njerëzor.
Formimi i këtij lloji të ri shkëmbi mund të ketë një numër ndikimesh mjedisore. Së pari, skorjet që ngurtësohen ndryshojnë mënyrën se si valët bashkëveprojnë me vijën bregdetare, gjë që mund të ndikojë në zhvendosjen e sedimenteve dhe shkallën e erozionit. Në veçanti, sipërfaqet e forta dhe të çimentuara të formuara nga skorjet mund të prishin habitatet për zogjtë bregdetarë, jetën detare dhe jovertebrorët. Disa studime kanë treguar se rrjedhjet alkaline nga depozitat e skorjeve mund të rrisin pH-in në trupat ujorë aty pranë, duke krijuar një mjedis armiqësor për speciet vendase që mbështeten në nivele specifike të pH-it. Pa planifikim dhe kontrolle të duhura mjedisore, formimi i përhapur i shkëmbinjve antropogjenë mund të ketë pasoja shkatërruese për biodiversitetin, veçanërisht në zonat e ndjeshme ndër-baticë-zbaticë.
Është interesante se ekipi i kërkimit eksploroi gjithashtu potencialin e përdorimit të këtyre shkëmbinjve të sapoformuar si një mjet për të zbutur disa nga ndikimet e aktivitetit njerëzor në mjedis. Procesi i çimentimit i përdorur në formimin e këtyre shkëmbinjve thith natyrshëm dioksidin e karbonit, një gaz serrë. Kjo i ka bërë disa inxhinierë të spekulojnë se shkëmbinjtë nënujorë të kuruar të skorjeve mund të shërbejnë si mbytës karboni me kosto të ulët, duke ndihmuar në kompensimin e disa prej dëmeve mjedisore të shkaktuara nga mbetjet industriale. Megjithatë, siç theksoi Dr. Brown, materiali gjithashtu mund të nxjerrë metale toksike si kromi dhe vanadiumi, që do të thotë se kërkohet monitorim i kujdesshëm përpara se të tentohet ndonjë aplikim në shkallë të gjerë.
Ekipi i Glasgout planifikon të vazhdojë studimet e tij duke kryer studime të brigjeve evropiane të skorjeve, duke përdorur dronë dhe radarë që depërtojnë në tokë për të ndjekur se si formacionet e skorjeve rriten dhe ndryshojnë me kalimin e kohës. Hulumtimi i tyre mund të zbulojë nëse ky cikël shkëmbor antropoklastik mund të kontrollohet ose optimizohet për përfitime mjedisore. Ndërkohë, studimi i këtyre formacioneve të reja shkëmbore ofron njohuri të vlefshme se si mbetjet njerëzore bashkëveprojnë me proceset natyrore, duke nxjerrë më tej në pah marrëdhënien tonë në ndryshim me Tokën.
