Për miliona njerëz në Indi, një sistem i ngurtë kastash, mijëra vjet i vjetër, vazhdon të ndikojë thellësisht jetën e përditshme – nga rrethet shoqërore, tek mundësitë për punësim, arsimi dhe madje edhe martesa.
Qeveria indiane ka këmbëngulur prej kohësh se kjo hierarki shoqërore nuk ka vend në kombin më të populluar në botë, i cili ndaloi diskriminimin mbi bazë kaste në vitin 1950.
Prandaj, krijoi befasi njoftimi i qeverisë së kryeministrit Narendra Modi se kasti do të përfshihet në regjistrimin e ardhshëm të popullsisë për herë të parë që nga viti 1931 – kur India ishte ende koloni britanike.
Sipas qeverisë, numërimi i kastave do të “sigurojë që struktura jonë shoqërore të mos bjerë nën presion politik” dhe do të ndihmojë që “shoqëria të forcohet ekonomikisht e shoqërisht, dhe përparimi i vendit të vijojë pa pengesa”.
Por njoftimi nuk përmbante detaje se si do të mblidheshin të dhënat, apo se kur do të zhvillohej regjistrimi – i cili është shtyrë vazhdimisht që nga viti 2021. Dhe kjo ka ringjallur debatin e vjetër nëse numërimi i kastave do t’i ndihmojë grupet e diskriminuara – apo do t’i ndante më tej ato.
Sipas Poonam Muttreja, drejtore ekzekutive e Fondacionit të Popullsisë së Indisë, një regjistrim i kastave “e detyron shtetin të përballet me pabarazitë strukturore që shpesh janë të papërshtatshme politikisht dhe shoqërisht”.
Mungesa e të dhënave mbi kastat në një shekull do të thotë se “po krijojmë politika në errësirë, ndërkohë që pretendojmë se ndjekim drejtësinë sociale,” shtoi ajo. “Kështu që regjistrimi i ardhshëm do të jetë historik.”
Çfarë është kasti?
Sistemi i kastave në Indi e ka origjinën në shkrimet hindu dhe historikisht e ka ndarë popullatën në një hierarki që diktonte punën, vendbanimin dhe martesat në bazë të prejardhjes familjare. Aktualisht, shumë jo-hindu, përfshirë myslimanë, të krishterë, xhainistë dhe budistë, gjithashtu identifikohen me kaste të caktuara.
Në majë të këtij sistemi janë Brahminët (priftërinj dhe dijetarë), ndërsa në fund janë Dalitët (dikur të quajtur “të paprekshëm”), të cilët punonin si pastrues dhe mbledhës mbeturinash.
Pas pavarësimit më 1947, India përpiqej të fshinte këtë sistem përmes ndryshimeve kushtetuese: ndaloi diskriminimin, e shpalli “të paprekshminë” të paligjshme, dhe vendosi kuota për punësim dhe arsim për kastat e diskriminuara – duke rezervuar deri në 50% të vendeve në institucionet publike.
Mospërfshirja e kastës në regjistrimet e mëvonshme ishte pjesë e përpjekjes për ta zbehur këtë ndarje.
Por ndarjet nuk janë zhdukur. Në zonat urbane mund të jenë zbutur, por në përgjithësi, ekzistojnë ende boshllëqe të mëdha në pasuri, arsim dhe kujdes shëndetësor mes kastave. Vetëm 5% e martesave në Indi ndodhin mes kastave të ndryshme.
Pse tani?
Kryeministri Modi ka shmangur përfshirjen e kastës si kategori politike, duke deklaruar më parë se “katër kastat më të mëdha” janë të varfrit, të rinjtë, gratë dhe fermerët.
Por pas pakënaqësisë në rritje nga kastat e përjashtuara, opozita fitoi më shumë mbështetje në zgjedhjet e vitit 2024. Modi fitoi një mandat të tretë, por partia e tij BJP humbi shumicën në parlament.
Sipas kritikëve, vendimi i papritur i Modi-t për regjistrimin e kastave është një manovër politike për të rimarrë mbështetjen, veçanërisht në shtetin Bihar, ku çështja është veçanërisht e ndjeshme.
Në vitin 2023, Bihari kreu regjistrimin e vet të kastave dhe zbuloi se numri i të përjashtuarve ishte shumë më i lartë nga sa mendohej. Kjo ka sjellë kërkesa për rritjen e kuotave të përfaqësimit.
Një propozim i diskutueshëm
Disa kritikë argumentojnë se vendi duhet të largohet nga etiketime të tilla, në vend që t’i institucionalizojë. Sipas tyre, politikat si kuotat duhet të bazohen në klasë ekonomike, jo në kastë.
Por përkrahësit thonë se sistemi i kastave ekziston dhe ndikon realisht – mosmarrja në konsideratë nuk do ta zhdukë.
Për më tepër, regjistrimi i kastës mund të tregojë sesi balanca e privilegjeve ka ndryshuar që nga viti 1931. Disa kaste mund të mos jenë më të përjashtuara, ndërsa të tjera mund të jenë bërë më të cenueshme.
Prandaj, thotë Muttreja, është thelbësore të mbledhim të dhëna të sakta për të kuptuar nevojat reale dhe për të rishikuar ndarjen e kuotave.
Pasi të publikohet kjo e dhënë, do jetë e vështirë për qeverinë të mos veprojë. Dhe për ata që ende mohojnë ekzistencën e diskriminimit mbi bazë kaste, Muttreja thotë: “Këto të dhëna do t’u qëndrojnë para syve.”
