Dy planetë xhuxh të largët në sistemin tonë diellor, të quajtur Eris dhe Makemake, mund të kenë një aktivitet gjeotermal të rëndësishëm, që krijon kushte të favorshme për praninë e oqeaneve me ujë të lëngshëm në brendësi të tyre, sipas një modeli të bazuar në vëzhgime të reja të realizuara nga Teleskopi Hapësinor James Webb. A mund të mbështesin ato jetën?
Në zonat më të largëta të Sistemit Diellor, dy planetë xhuxh që ndodhen në Brezin Kuiper, Eris dhe Makemake, kanë ruajtur misteret e tyre për një kohë të gjatë. Eris, pak më e vogël se Plutoni por më e rëndë, gjendet shumë larg Diellit. Makemake, e zbuluar pak më vonë se Eris, ka një diametër më të vogël dhe rrotullohet në një orbitë gjithashtu të largët.
Vëzhgime të fundit me teleskopin James Webb kanë zbuluar veçori interesante të këtyre dy trupave qiellorë, që tregojnë për një aktivitet termik të papritur. Të udhëhequr nga gjeokimisti planetar Christopher Glein nga Southwest Research Institute në Texas, studiuesit kanë identifikuar shenja të proceseve që prodhojnë metan – një përbërje që përmban hidrogjen dhe karbon – në sipërfaqet e këtyre planetëve të largët.
Tradicionalisht, mendohej se metani në sipërfaqet e këtyre planetëve ishte trashëguar nga disku protoplanetar që rrethonte Diellin e ri miliarda vjet më parë. Megjithatë, vëzhgimet e reja e vënë në pikëpyetje këtë teori. Matjet e raporteve izotopike – sidomos mes hidrogjenit të zakonshëm dhe deuteriumit – tregojnë një origjinë të ndryshme, më të thellë, për metanin e këtyre trupave.
Të dhënat e teleskopit James Webb tregojnë se raporti izotopik i metanit nuk përputhet me atë që do të pritej nga materialet e hershme të sistemit diellor. Kjo sugjeron se metani është prodhuar nga brendësia e këtyre planetëve përmes dekompozimit të izotopeve radioaktivë në bërthamat e tyre shkëmbore. Ky proces liron nxehtësi, duke rritur temperaturën në nivele që kalojnë kufirin prej rreth njëqind e pesëdhjetë gradësh Celsius. Kjo nxehtësi mund të shkaktojë daljen e metanit në sipërfaqe përmes degazimit ose proceseve të ngjashme me vullkanizmin.
Sipas shkencëtarëve, temperaturat e larta në thellësi mund të tregojnë edhe praninë e ujit të lëngshëm nën sipërfaqet e ngrira të Eris dhe Makemake, duke ngritur mundësinë e ekzistencës së oqeaneve nëntokësore që mund të jenë të banueshme.
Këto zbulime hedhin një dritë të re mbi këta planetë xhuxh të largët dhe ngrenë pyetje të reja për larminë e aktiviteteve gjeologjike në sistemin tonë diellor.
