Në Gjenevë, ku prej disa ditësh është përqendruar vëmendja ndërkombëtare, përfaqësuesit e Shteteve të Bashkuara, Ukrainës dhe vendeve kryesore të Bashkimit Evropian po zhvillojnë bisedime intensive dhe të ndjeshme diplomatike për një plan të mundshëm paqeje, propozuar nga administrata e presidentit amerikan Donald Trump. Ky plan synon t’i japë fund konfliktit të nisur nga Rusia në 24 shkurt 2022, por në të njëjtën kohë ka shkaktuar debate të forta, kundërshtime dhe shqetësime në kryeqytetet evropiane dhe në Kiev.
Udhëheqës nga SHBA, Ukraina, MB, Gjermania dhe Franca takohen në Gjenevë
Gjeneva ka pritur të dielën nivelet më të larta të diplomacisë perëndimore dhe ukrainase. Zyrtarë të rangut të lartë nga Shtetet e Bashkuara, Mbretëria e Bashkuar, Gjermania dhe Franca, së bashku me delegacionin ukrainas të drejtuar nga Andrii Iermak, janë mbledhur për të shqyrtuar detajet e planit të paqes të propozuar nga Washingtoni.
Plani prej 28 pikash është hartuar nga administrata amerikane pas diskutimeve intensive, por edhe të diskutueshme, me përfaqësues të afërt me Kremlinin. Ai synon të krijojë “një kornizë të re sigurie” për konfliktin, por përfshin gjithashtu kërkesa që Ukraina i konsideron tepër të rënda dhe potencialisht të rrezikshme për sovranitetin e saj.
“E vlerësojmë partnerët tanë amerikanë dhe presim më shumë përparim” – Rustem Umerov
Rustem Umerov, kreu i sigurisë kombëtare të Ukrainës, ka deklaruar se pret që në Gjenevë të shënohet progres i prekshëm. Ai ka theksuar se plani amerikan është ende në diskutim dhe se “propozimet aktuale, ndonëse jo finale, përfshijnë disa nga prioritetet kyçe të Ukrainës”.
Sipas Umerovit:
“Vlerësojmë partneritetin e ngushtë me SHBA-në dhe faktin që vazhdojnë të dëgjojnë shqetësimet tona. Sot shpresojmë të ecim një hap më pranë disa zgjidhjeve të përbashkëta”.
Deklaratat e tij vijnë në kontrast të plotë me komentet e fundit të presidentit Trump, i cili akuzoi publikisht Ukrainën për mosmirënjohje.
Trump akuzon Ukrainën se nuk është mirënjohëse
Presidenti Donald Trump, në një postim të ashpër në platformën e tij Truth Social, shprehu pakënaqësinë ndaj lidershipit ukrainas, duke thënë se ata “nuk kanë shfaqur asnjë falënderim” për përpjekjet e tij për paqen.
Ai shkroi:
“Liderët e Ukrainës nuk kanë treguar asnjë shenjë mirënjohjeje për përpjekjet tona. Ndërkohë, Evropa vazhdon të blejë naftë nga Rusia.”
Trump komentoi gjithashtu se kishte trashëguar “një luftë që nuk duhej të ndodhte kurrë”, duke akuzuar administratën e mëparshme të Biden se kishte dhënë armatime dhe fonde “falas”.
Këto deklarata kanë shkaktuar reagime të përziera në Washington dhe në kryeqytetet evropiane, ku disa diplomatë i konsiderojnë deklaratat publike të presidentit amerikan si destabilizuese për procesin e ndjeshëm të negociatave.
BE paraqet kundërpropozim – një sfidë e drejtpërdrejtë ndaj planit amerikan
Sipas një raportimi të Bloomberg, BE dhe Ukraina kanë hartuar një dokument alternativ, i cili do t’i paraqitet SHBA-së në takimin e Gjenevës.
Kundërpropozimi kërkon:
1. Garanci të forta sigurie, të ngjashme me nenin 5 të NATO-s
Kjo do të thotë se një sulm kundër Ukrainës duhet të konsiderohet si sulm ndaj të gjithë garantuesve.
2. Asnjë diskutim për çështje territoriale përpara ndalimit të plotë të luftimeve
3. Shfrytëzimin e aseteve ruse të ngrira për rindërtimin e Ukrainës
4. Refuzimin e zvogëlimit të ushtrisë ukrainase
**5. Refuzimin e pretendimeve ruse për territore që Moska nuk i kontrollon
Sipas burimeve diplomatike, edhe Japonia dhe Kanadaja mbështesin plotësisht pozicionin evropian.
Pikat më të diskutueshme të planit amerikan
Plani i propozuar nga SHBA përfshin disa kërkesa jashtëzakonisht të debatueshme:
Ukraina duhet të:
dorëzojë zyrtarisht Donetskun dhe Luhanskun
pranojë krijimin e zonave të demilitarizuara nën administrim ndërkombëtar
zvogëlojë ushtrinë në 600.000 trupa
heqë dorë nga aspirata për anëtarësim në NATO
Rusia do të:
tërhiqet nga disa pjesë të Zaporizhias dhe Khersonit
lejojë garancitë e sigurisë së SHBA për Ukrainën
pranojë të mos e kundërshtojë anëtarësimin e Ukrainës në BE
njohë disa mekanizma të dëmshpërblimit dhe kthimit të pengjeve
Këto kushte janë pritur me shqetësim të madh në Kiev, ku politikanët dhe shoqëria civile i kanë cilësuar ato si “presion për dorëzim të detyruar”
Zelenski: mund të ketë elemente të pranueshme në planin amerikan
Presidenti ukrainas, Volodimir Zelenski, ka theksuar se disa prej elementeve të planit amerikan “mund të përputhen me vizionin e Ukrainës”, por nënvizon se ende ka shumë punë për të siguruar që plani të jetë i drejtë dhe të garantojë siguri afatgjatë.
Kancelari gjerman: “Jam skeptik se mund të arrijmë marrëveshje deri të enjten”
Friedrich Merz, kancelari i Gjermanisë, deklaroi gjatë Samitit të G20 në Johannesburg se është “shumë skeptik” për arritjen e një marrëveshjeje deri në afatin e vendosur nga presidenti Trump – Ditën e Falënderimeve në SHBA.
Megjithatë, ai shtoi se puna duhet të vazhdojë për të hartuar një dokument që Ukraina mund ta pranojë dhe që më pas të shërbejë si bazë për negociatat me Rusinë.
Takime të vazhdueshme me dyer të mbyllura
Delegacioni ukrainas ka filluar një ditë të mbushur plot me takime në Gjenevë, duke nisur natën e kaluar me një darkë pune dhe duke vazhduar përgjatë gjithë ditës me diplomatë nga Britania, Franca, Gjermania dhe SHBA.
Atmosfera, sipas burimeve të ndryshme, është “pozitive dhe konstruktive”, megjithëse çështjet që diskutohen janë tepër të ndërlikuara dhe delikate.
Zelenski: “Diplomacia është aktivizuar”
Zelenski ka shprehur optimizëm, duke thënë se shpreson që takimet të sjellin një afrimitet të vërtetë drejt përfundimit të luftës.
Marco Rubio mbërrin në Gjenevë për të drejtuar bisedimet amerikane
Sekretari amerikan i Shtetit, Marco Rubio, ka mbërritur në Gjenevë rreth orës 8:30 të mëngjesit. Rubio pritet të luajë rol qendror në negocimin e detajeve finale të planit amerikan, i cili fillimisht është përshëndetur nga presidenti rus Vladimir Putin, pavarësisht se për Ukrainën përmban disa kërkesa shumë të vështira.
Plani prej 28 pikash – kritika të ashpra në Kiev
Në Kiev, politikanët e opozitës dhe disa zyrtarë të administratës Zelenski kanë shprehur frikë se plani amerikan mund të çojë në një situatë ku Ukraina detyrohet të heqë dorë nga një pjesë e territoreve të saj të njohura ndërkombëtarisht, në këmbim të garancive që mund të mos jenë të mjaftueshme për të parandaluar një agresion të ri rus në të ardhmen.
Bisedime në mungesë të një oferte finale
Para nisjes së bisedimeve, presidenti Trump tha se dokumenti “nuk është oferta finale”, duke sugjeruar se SHBA është e gatshme të bëjë ndryshime – por brenda një kohe shumë të kufizuar.
Marrëdhëniet SHBA-BE janë tensionuar pasi doli në dritë se plani ishte diskutuar paraprakisht midis Steve Witkoff dhe emisari rus Kirill Dmitriev, pa informuar aleatët evropianë.
