Në fund të vitit 2024, një objekt qiellor i sapozbuluar hyri papritur në listën e rreziqeve më të larta të mundshme për Tokën. Asteroidi 2024 YR4, me një diametër prej rreth 60 metrash, u identifikua nga teleskopi ATLAS në Kili vetëm dy ditë pasi kishte kaluar në mënyrë të padukshme pranë planetit tonë.
Për disa javë, ekspertët nuk përjashtuan mundësinë e një përplasjeje me Tokën në vitin 2032 – një skenar që do të shkaktonte dëme të konsiderueshme në një zonë urbane, duke qenë se përmasa e këtij objekti është më e madhe se e famshmi meteor i Çeljabinskut, i cili shpërtheu mbi Rusi në vitin 2013 dhe plagosi mbi 1,500 njerëz. Por ndërsa astronomët vazhduan vëzhgimet me instrumentet më të avancuara në dispozicion – përfshirë teleskopin James Webb – mundësia e një goditjeje me Tokën u përjashtua përfundimisht në mars 2025.
Megjithatë, një tjetër objekt në qiell mbeti si pikëpyetje: Hëna.
Një përplasje me Hënën? Shansi ekziston.
Pas përjashtimit të një përplasjeje me Tokën, analiza e orbitës së asteroidit tregoi se ekziston një mundësi prej rreth 4% që 2024 YR4 të përplaset me Hënën më 22 dhjetor 2032. Në termat statistikore, kjo është një probabilitet relativisht i lartë për një ngjarje hapësinore të këtij lloji.
Për momentin, nuk është e mundur të përcaktohet me saktësi nëse një përplasje do të ndodhë apo jo. Asteroidi tashmë është shumë larg për t’u vëzhguar me instrumentet aktualë dhe, sipas ekspertëve të ESA-s, ky nivel pasigurie do të mbetet deri në qershor 2028, kur objekti do të kthehet brenda diapazonit të teleskopëve të fuqishëm.
Një “verbi” në qiell që mund të na kushtojë
Zbulimi i vonë i këtij asteroidi ka rikthyer vëmendjen te një dobësi e njohur në sistemet tona të vëzhgimit të hapësirës: zonat që ndodhen përpara Diellit. Asteroidi 2024 YR4 iu afrua Tokës nga kjo pjesë e qiellit – e padukshme për teleskopët tokësorë për shkak të dritës së fortë diellore. Kjo “pikë e verbër” është e njëjta që e bëri të papritur ngjarjen e Çeljabinskut në vitin 2013.
Zgjidhja në ndërtim: NEOMIR, sytë tanë përtej Diellit
Për të kapërcyer këtë kufizim, Agjencia Evropiane e Hapësirës po përgatit teleskopin hapësinor NEOMIR, që do të vendoset në pikën Lagrange L1 – një zonë stabile në hapësirë midis Tokës dhe Diellit. Ai do të funksionojë në dritën infra të kuqe, duke zbuluar nxehtësinë e asteroidëve që afrohen, edhe kur janë të padukshëm për teleskopët optikë.
Sipas simulimeve të ESA, nëse NEOMIR do të kishte qenë aktiv në vitin 2024, ai do ta kishte zbuluar asteroidin 2024 YR4 rreth një muaj më herët. Kjo do të kishte ofruar më shumë kohë për analizim të trajektores dhe vlerësim të përmasave të tij – dy elemente thelbësorë për të kuptuar rrezikun.
Nëse ndodh përplasja…
Një përplasje me Hënën do të ishte një ngjarje jashtëzakonisht e rrallë. Krateri që do të formohej do të ishte lehtësisht i dukshëm për teleskopët dhe ndoshta edhe për teleskopët amatorë në Tokë. Ndikimi do të shërbente si një eksperiment natyror për të kuptuar më mirë se si ndikojnë përplasjet hapësinore në trupat shkëmborë pa atmosferë – si Hëna apo Marsi.
Për më tepër, ndërsa agjencitë hapësinore po planifikojnë misione për të ndërtuar baza të qëndrueshme në sipërfaqen hënore, çështja e rrezikut nga mikrometeorët dhe asteroidët po bëhet gjithnjë e më e rëndësishme. Edhe një objekt disa centimetra i gjatë mund të përbëjë rrezik për astronautët apo pajisjet që do të vendosen atje.
Kur do të dimë më shumë?
Asteroidi 2024 YR4 do të bëhet sërish i dukshëm për vëzhgim në qershor 2028, kur do të jetë e mundur të gjurmohen me saktësi trajektorja dhe pozicioni i tij. Deri atëherë, probabiliteti i përplasjes me Hënën mbetet i pandryshuar – një mundësi 1 në 25.
Deri në atë moment, historia e 2024 YR4 është një kujtesë e fuqishme për sa pak dimë për objektet që lëvizin në hapësirë pranë nesh – dhe për nevojën e domosdoshme për të parë përtej asaj që mund të na tregojë vetëm drita e dukshme.
