Studiuesit e Michigan State University kanë arritur të zbulojnë imazhet më të hershme të kometës ndëryjore 3I/ATLAS, një vizitore e rrallë që ka kaluar përmes sistemit tonë diellor gjatë kësaj vere. Ky është vetëm objekti i tretë ndëryjor i zbuluar ndonjëherë dhe për këtë arsye çdo informacion i mbledhur është me rëndësi të jashtëzakonshme për të kuptuar jo vetëm natyrën e saj, por edhe sistemet e tjera diellore përtej yllit tonë.
Një kujtesë mbi vizitorët e mëparshëm ndëryjorë
Objektet ndëryjore janë trupa qiellorë që nuk kanë origjinë në sistemin tonë diellor, por vijnë nga hapësira e largët dhe kalojnë pranë nesh për një kohë të kufizuar, përpara se të largohen përgjithmonë. Para 3I/ATLAS, shkencëtarët kishin zbuluar vetëm dy të tillë.
I pari ishte ʻOumuamua, i zbuluar në vitin 2017. Ai nuk ngjante me asgjë që ishte parë më parë. Ishte një objekt i zgjatur dhe shumë i pazakontë, që nuk kishte bisht si kometat dhe lëvizi në një mënyrë që ende ngre pyetje të shumta. Disa shkencëtarë e interpretuan si një asteroid ndëryjor, të tjerë si një kometë jo tipike, madje pati edhe sugjerime spekulative për origjinë artificiale.
I dyti ishte 2I/Borisov, i zbuluar në vitin 2019 nga astronomi amator Gennadiy Borisov. Ky objekt ishte shumë më i ngjashëm me një kometë klasike, me bisht të gjatë dhe aktivitet të zakonshëm pranë Diellit, dhe dha prova të qarta se kishte ardhur nga një sistem tjetër yjor.
Çfarë na mëson 3I/ATLAS
Dallimi i tretë, 3I/ATLAS, është një kombinim i veçantë që sjell surpriza të tjera. Ai u identifikua në korrik 2025 falë sistemit të teleskopëve ATLAS të NASA-s, por studiuesit e MSU-së gjetën gjurmë të tij edhe në imazhe më të hershme të marra nga sateliti TESS që në maj. Kjo e lejoi ekipin të rindërtonte historinë e aktivitetit të tij me më shumë saktësi.
Analizat treguan se ndryshe nga kometat e sistemit tonë, të cilat çlirojnë kryesisht ujë kur afrohen me Diellin, 3I/ATLAS ishte aktiv më herët dhe më larg, duke çliruar molekula si monoksid karboni dhe dioksid karboni. Kjo është një dëshmi e fortë se përbërja e trupave qiellorë në sisteme të tjera diellore mund të ndryshojë ndjeshëm nga ajo e trupave në sistemin tonë.
Adina Feinstein, asistente profesoreshë në fizikë dhe astronomi në MSU dhe autore kryesore e studimit, shpjegon se çdo objekt ndëryjor është unik dhe përfaqëson një mundësi të paçmueshme. “3I/ATLAS na lejon të studiojmë materiale dhe procese që zakonisht do të ishin të paarritshme, sepse i përkasin sistemeve planetare të largëta,” thotë ajo.
Gara për të mbledhur të dhëna
Që nga momenti i zbulimit, shkencëtarë nga e gjithë bota janë përfshirë në një garë të vërtetë për të mbledhur sa më shumë të dhëna përpara se kometa të zhduket përfundimisht nga mundësitë e vëzhgimit. Ekipi i MSU-së përdori të dhënat e TESS-it për të izoluar objektin në imazhe, duke kombinuar qindra foto dhe duke filtruar dritën e yjeve të afërt, gjë që e bëri të mundur një pamje të qartë të tij.
Në muajt e ardhshëm, 3I/ATLAS do të vazhdojë të jetë i dukshëm, por më pas do të largohet nga sistemi ynë diellor. Për këtë arsye, studiuesit po përdorin gjithashtu vëzhgime nga teleskopë të fuqishëm si James Webb, për të kuptuar më shumë mbi përbërjen e tij kimike.
Pse ka rëndësi
Studimi i këtyre vizitorëve ndëryjorë na jep një dritare unike drejt sistemeve të tjera diellore. ʻOumuamua tregoi se mund të ketë objekte shumë të pazakonta, 2I/Borisov vërtetoi se kometat e tjera mund të ngjajnë me tonat, dhe tani 3I/ATLAS na kujton se përbërja e këtyre trupave mund të jetë shumë më e larmishme.
Sipas Feinstein, çdo zbulim i tillë na ndihmon të kuptojmë më mirë vendin tonë në univers. “Një nga pyetjet më të mëdha të jetës është: a jemi të vetëm? Çdo mision hapësinor dhe çdo objekt ndëryjor që zbulojmë na çon një hap më afër për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje,” thekson ajo.
