Dr. Elisabetta Pellini dhe Dr. Peter Cincinelli nga Bayes Business School dhe Universiteti i Bergamos analizuan të dhënat e çmimeve në 12 tregje evropiane me shumicë për energji elektrike “dita-për-ditë”.
Ata identifikuan dy flluska të papritura dhe ekstreme të çmimeve midis viteve 2006 dhe 2024. Njëra u shkaktua nga pushtimi rus i Ukrainës në vitin 2022. Megjithatë, çmimet e energjisë elektrike kishin filluar të rriteshin ndjeshëm mbi vlerën e tyre themelore—përkufizimi i një flluske—gjashtë muaj më herët. Në tetor 2021, presidenti rus Vladimir Putin urdhëroi Gazprom-in të jepte përparësi furnizimit me gaz natyror për tregun vendas mbi klientët evropianë.
Të dyja ngjarjet reduktuan ndjeshëm furnizimet me gaz natyror—që është thelbësor për prodhimin e energjisë elektrike, veçanërisht gjatë kulmeve të kërkesës.
Dr. Pellini është pedagoge në metoda sasiore dhe ekonometrikë në Bayes Business School (pjesë e City St George’s, University of London), dhe Dr. Cincinelli është profesor i asociuar në bankë dhe financë në Departamentin e Menaxhimit të Universitetit të Bergamos.
Studimi është publikuar në revistën **Energy Economics**.
Ndër gjetjet më të rëndësishme të studimit ishte se një rritje me një pikë në indeksin e rrezikut gjeopolitik rrit mundësinë për një flluskë çmimi me 8.23%. Ndërkohë, një rritje prej një grade në temperaturën e ajrit rrit probabilitetin me 0.15%, pasi njerëzit ndezin kondicionerët. Nga ana tjetër, era më e fortë (rritje me 1 m/s) ul probabilitetin e flluskave me 2.28%, sepse rrit prodhimin e energjisë nga era. Më shumë reshje gjithashtu ulin gjasat për flluska, sepse mbështesin prodhimin nga hidrocentrali dhe energjia bërthamore. Befasisht, nuk ka ndonjë lidhje domethënëse mes ndryshimeve në prodhimin industrial dhe formimit të flluskave.
Dr. Pellini tha se qeveritë dhe partnerët industrialë duhet të shohin këto gjetje si një nxitje shtesë për të reformuar tregjet dhe për të përshpejtuar kalimin në energjinë e qëndrueshme. Ajo theksoi se tregjet e energjisë elektrike janë të ndjeshme ndaj tronditjeve gjeopolitike dhe ndryshueshmërisë klimatike. Sipas saj, qeveritë mund të mbrojnë konsumatorët dhe të shmangin paqëndrueshmëri të dëmshme në furnizimin me energji duke përshpejtuar kalimin në energjinë e rinovueshme—duke përfshirë investime në infrastrukturën e rrjetit dhe në ruajtjen e energjisë. Ajo shtoi se Bashkimi Evropian duhet të vazhdojë me reformat e planifikuara të tregut të energjisë elektrike, që synojnë përmirësimin e fleksibilitetit të tregut dhe tregtimin ndërkufitar të energjisë elektrike. Sipas saj, vendet mund të zvogëlojnë ndjeshmërinë ndaj ndërprerjeve duke promovuar efikasitetin energjetik dhe duke përhapur përdorimin e matësve inteligjentë dhe çmimeve dinamike për të menaxhuar më mirë kërkesën. Megjithatë, ajo pranoi se përdorimi i karburanteve fosile do të vazhdojë për shumë vite, ndaj qeveritë duhet gjithashtu të diversifikojnë burimet e furnizimit me gaz.
Dr. Cincinelli shtoi se studimi ka implikime të qarta për qeveritë evropiane, rregullatorët dhe të gjithë aktorët e përfshirë në tregjet e energjisë. Modeli statistik i përdorur në studim parashikoi me saktësi periudhat kur ndodhën flluskat, gjë që sugjeron se ai mund të shërbejë si një mjet paralajmërues në të ardhmen. Ai theksoi se ndikimi i madh i shokëve gjeopolitikë duhet të na kujtojë se, edhe pse një pjesë gjithnjë e më e madhe e nevojave tona për energji po mbulohet nga burime të rinovueshme, shfaqen rreziqe të reja. Shumica e furnizimeve globale me minerale që janë thelbësore për infrastrukturën e energjisë së rinovueshme ndodhen në Kinë dhe në vende në zhvillim si Çadi.
Ai gjithashtu vuri në dukje se Evropa duhet të zgjerojë prodhimin e saj të teknologjive të energjisë së pastër, i cili aktualisht është kryesisht i jashtëzuar. Kjo përbën sfida të reja për shkak të mungesës së fuqisë punëtore të kualifikuar dhe plakjes së popullsisë në shumicën e vendeve evropiane.
Mbretëria e Bashkuar, Franca dhe Gjermania kanë nivelin mesatar më të lartë të rrezikut gjeopolitik, me vlera përkatësisht 0.99, 0.53 dhe 0.44. Nga ana tjetër, Portugalia ka nivelin më të ulët me vetëm 0.02—por si shumica e vendeve të Evropës Jugore, ajo përballet me rrezik të lartë nga nxehtësia ekstreme.
Disa vende përjetuan flluska që zgjatën më shumë se të tjerat. Për shembull, Italia dhe Holanda patën flluska që zgjatën përkatësisht 50 dhe 44 javë, ndërsa Suedia vetëm nëntë javë. Kjo pasqyron ndryshimet në mënyrën se si prodhohet energjia elektrike. Vendet që varen më shumë nga gazi natyror ishin më të prekura, ndërsa ato me sektorë të fortë hidro ose bërthamor ishin më të mbrojtura.
