Dhëmbi i qenit në pjesën e djathtë të nofullës së sipërme:
A) Pamje optike nga ana e përparme (buccale);
B) Pamje radiografike nga ana anësore (proksimale);
C) Seksion sagital CBCT që tregon afërsi të ngushtë të zgavrës së inkrustimit me dhomën e pulpës, me kalcifikime që tregojnë reagimin e pulpës.
Një studim i botuar në Journal of Archaeological Science: Reports analizoi tre dhëmbë të fëmijëve maja. Këta dhëmbë shfaqnin inkrustime me jade, një praktikë që më parë ishte raportuar vetëm në dhëmbët e të rriturve të civilizimit para-hispanik maja.
Ndër maja-t para-hispanikë, modifikimet dentare si gërryerjet, gdhendjet dhe inkrustimet ishin praktika të zakonshme gjatë periudhave klasike dhe post-klasike (250–900 e.s.; 900–1550 e.s.).
Këto zakonisht realizoheshin duke përdorur një vegël prej guri për të krijuar një zgavër në dhëmb, ku më pas vendosej një gur i formësuar, si jade ose obsidian. Zgavrat mbylleshin me një çimento me bazë organike.
Kjo praktikë ishte raportuar vetëm për të rritur, me shumë pak raste të individëve të moshës 15–20 vjeç.
Megjithatë, tre dhëmbë nga koleksioni skeletor para-hispanik i ruajtur në Muzeun Popol Vuh të Universitetit Francisco Marroquín në Guatemalë, të shqyrtuar nga Dr. Marco Ramírez-Salomón dhe kolegët e tij, u përcaktua se i përkisnin individëve të moshës 8–9 dhe 9–10 vjeç.
Këta dhëmbë, përfshirë një inciziv qendror në nofullën e sipërme në anën e majtë, një inciziv lateral në nofullën e poshtme në anën e majtë, dhe një dhëmb qeni në nofullën e sipërme në anën e djathtë, janë shembujt e vetëm të njohur të fëmijëve me inkrustime dentare.
“Për fat të keq, këta dhëmbë… janë dhëmbë të lirë që janë dhuruar në muze,” shpjegon Dr. Andrea Cucina, një nga autorët e studimit. “Nga pikëpamja arkeologjike, ata janë plotësisht të pakontekstualizuar, kështu që nuk kemi asnjë informacion për prejardhjen e tyre, gjendjen e ruajtjes, statusin shoqëror, etj.”
Megjithëse dhëmbët janë pa kontekst, studiuesit arritën të përcaktojnë se inkrustimet ishin bërë gjatë jetës.
Vetëm një tjetër shembull i njohur i një fëmije me inkrustime dentare ekziston – një fëmijë 3–4 vjeç nga Pusilha (Belize); megjithatë, besohet se ky fëmijë i ka marrë inkrustimet pas vdekjes.
Ndërkohë që mungesa e kontekstit e bën të vështirë përcaktimin e arsyes pse këta fëmijë do të kishin marrë inkrustime që zakonisht i përkisnin të rriturve, disa hipoteza mund të paraqiten.
Kur u pyet nëse kjo mund të ketë qenë një fenomen rajonal dhe jo një praktikë pan-majane, gjë që mund të shpjegojë pse është aq e rrallë te fëmijët, Dr. Cucina u përgjigj:
“Kjo është një pyetje interesante: duke pasur parasysh që deri më tani, të dhënat arkeologjike në Mesoamerikë nuk kanë raportuar ndonjë fëmijë para-adoleshent me inkrustime (shumë pak raste të reja nisin në moshën 15 vjeç), mendoj se mund të ketë qenë vërtet një traditë rajonale, e lokalizuar.
“Siç kemi shkruar në artikull, mungesa e fëmijëve para-adoleshentë me inkrustime nuk është për shkak të përfaqësimit të dobët të kësaj grupmoshe në të dhënat bioarkeologjike.”
Një hipotezë tjetër është që këta individë mund të kenë marrë inkrustimet për t’u dhënë një status të maturisë shoqërore.
Duke marrë parasysh se të gjitha rastet e tjera të inkrustimeve dentare gjatë jetës janë te të rriturit, është e mundur që marrja e tyre kishte të bënte me një tranzicion drejt moshës madhore.
Rreth moshës 10 vjeç, djemtë dhe vajzat fillonin të punonin – punë shtëpie për vajzat dhe punë në milpa për djemtë. Ndoshta një kalim i ngjashëm në moshën madhore u shënohej këtyre fëmijëve përmes inkrustimeve dentare.
Ndërsa nuk mund të përfundohet shumë për arsyetimin pas inkrustimeve, u përcaktua se ato ka të ngjarë të përfaqësojnë më shumë se një individ.
Nga tre dhëmbët, një individ vlerësohet të ketë vdekur në moshën 9–10 vjeç, duke qenë rreth një vit më i madh se dy të tjerët.
Ndërkohë, dy incizivët, që të dy i përkisnin një fëmije 8–9 vjeç, gjithashtu mund t’i kenë përkitur dy individëve të ndryshëm. Kjo mundësi bazohet në ndryshimin në aftësinë e mjeshtrit që kreu inkrustimin.
Incizivi lateral në nofullën e poshtme në anën e majtë u inkrustua me më shumë saktësi dhe kujdes; këtu, zgavra e krijuar për gurin jade depërtoi vetëm në smalt. Ndërsa te incizivi qendror në nofullën e sipërme, zgavra shkoi më thellë; ajo depërtoi në shtresën e dentinës, edhe pse nuk arriti dhomën e pulpës.
Është e mundur që ndryshimi në mjeshtëri të ketë qenë rezultat i artizanëve të ndryshëm që kryen inkrustimet, çka mund të tregojë gjithashtu për individë të ndryshëm.
Këto shembuj të rrallë të inkrustimeve dentare te fëmijët japin njohuri të reja mbi praktikat kulturore të Majave, megjithëse natyra e tyre e pakontekstualizuar lë shumë pyetje të hapura mbi prejardhjen dhe rëndësinë e tyre kulturore më të gjerë.
